Мейлиев Акмал Хушвақтовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Юмшоқ буғдойда сариқ занг касаллигининг ривожланиши, эпидемиологияси ва унга қарши курашнинг самарадор усуллари», 06.01.09–Ўсимликларни ҳимоя қилиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.4. PhD/Qх51.

Илмий раҳбар: Гулмуродов Рисқибой Абдиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти Қашқадарё филиали.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.

Расмий оппонентлар: Ходжаев Шамил Турсунович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Буронов Юсуф Худойназарович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).

Етакчи ташкилот: Қорақалпоғистон деҳқончилик илмий-тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: сариқ занг касалликларига бардошли бўлган навларнинг чидамлилик даражасини ва фунгицидларни қўллаб, ҳосилдорлик элементлари, сифат кўрсаткич компонентларига таъсири ҳамда республикамизда тарқалиб келаётган сариқ занг касаллигини мониторинг қилиш, хариталаш, занг касаллигининг ирқ таҳлилларини дифферециатор навлар асосида аниқлашдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор республика ғалла майдонларида сариқ занг касаллигининг тарқалишини мониторинг қилиш ва касаллик ривожланишига энг қулай ҳудудлар хариталанган;

сариқ занг касаллиги дифференциатор навлар тўпламига сунъий юқтириш орқали идентификация қилинган ва касаллик патогенининг ирқлари аниқланган;

республикада занг касаллигини тарқатувчи патоген популяциясидан иборат споралар билан иннокуляция қилиш орқали сунъий инфекцион фон яратилган ҳамда навларнинг чидамлилиги асосланган;

занг касалликларга қарши ишлатиладиган фунгицидларнинг буғдой ҳосилдорлиги ва сифат кўрсаткичларига таъсири ҳамда биологик самарадорлиги аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Республикада занг касаллигини қўзғатувчи замбуруғ ирқларини таҳлил қилиш, юмшоқ буғдой навларининг сариқ занг касаллигига чидамлилигини аниқлаш ҳамда фунгицидларни ишлатиш самарадорлиги бўйича олиб борилган изланиш натижалари асосида:

фермер хўжаликлари учун сариқ занг касаллигига қарши курашнинг самарадор усуллари бўйича “Бошоқли дон экинларида учрайдиган бегона ўтлар, касаллик ва зараркунандаларга қарши кураш” ҳамда “Ўзбекистонда сариқ занг касаллигининг ривожланиши ва вирулентлик таркиби ҳамда униб чиқиш фазасидаги чидамлилик даражасини аниқлаш” тавсияномалари ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 24 сентябрдаги 02/021-1277-сон маълумотномаси). Натижада ушбу тавсияномалар бошоқли дон экинларини етиштирувчи фермер хўжаликлари учун ғалладан юқори ва сифатли дон ҳосили олишга хизмат қилган.

Қашқадарё вилоятида занг касаллиги тарқалган майдонлар мониторинг қилинган ҳамда сариқ занг касаллиги тарқаладиган тоғ олди суғориладиган майдонлари Шаҳрисабз, Китоб ва Яккабоғ туманларидаги фермер хўжаликларида буғдойнинг сариқ занг касаллигига чидамли бўлган «Ҳисорак», «Бунёдкор», «Ғозғон» ва «Яксарт» навларини сариқ занг касаллиги тарқалиши хавфи бўлган ҳудудларига 645 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 24 сентябрдаги 02/021-1277-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида сариқ занг касаллигига чидамли навларни етиштиришда уларга қарши ишлов берилган майдонларга нисбатан гектаридан 1,5-2,4 центнер юқори дон ҳосили олинган ва рентабеллик даражаси 25-29 фоизни ташкил этган;

сариқ занг касаллиги кучли тарқалиш хавфи юқори Самарқанд вилоятининг Ургут туманида 122 гектар, Жонбой туманида 75 гектар, Булунғур туманида 105 гектар ва Пайариқ туманида 155 гектар, жами 457 гектар майдонга сариқ занг касаллигига чидамли бўлган юмшоқ буғдойнинг «Ҳисорак», «Ғозғон» ва «Яксарт» навлари жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 24 сентябрдаги 02/021-1277-сон маълумотномаси). Натижада ушбу навлардан фермер хўжаликларида ҳар гектардан ўртача 19-26 центнергача дон ҳосили  сақлаб қолишга эришилган.