Кахарова Дилдора Сидиковнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи ва номи): “Умумтаълим мактабларида инклюзив таълимнинг педагогик-психологик жиҳатларини такомиллаштириш”, 13.00.01–Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.PhD/Ped366.

Илмий раҳбар:Баротов Шариф Рамазонович, психология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами:Самарқанд давлат университети, PhD.28.03.2018.Ped.02.05.

Расмий оппонентлар: Мўминова Лола Раҳимовна, педагогика фанлари доктори, профессор; Ҳасанова Кибриё, педагогика фанлари номзоди, профессор.

Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.

Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: умумтаълим мактабларида инклюзив таълимни такомиллаштиришни педагогик-психологик жиҳатдан асослаш ва бу борада муҳим  таклиф ҳамда тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.  

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

умумий ўрта таълим ўқув жараёнининг ташкилий-педагогик тузилмаси инклюзив таълимда кузатиш, назорат, функционаллик категорияларига кўра, фаолиятни такомиллаштиришнинг педагогик-психологик талабларини (мотивацион, когнитив, фаолиятли, ахборотли) белгилаш асосида такомиллаштирилган;

алоҳида эътиборга муҳтож ўқувчиларнинг ҳаётга инклюзив мослашув босқичлари адаптив компонентлар (кўникувчанлик, ўз-ўзини баҳолаш, мулоқот, касбга ва фанларга бўлган қизиқиш) кўрсаткичлари ва траекторияси (динамик, узлуксиз, циклик) таҳлилига устуворлик бериш асосида аниқлаштирилган;

Шарқ мутафаккирларининг ногирон болалар тарбияси, оилада тарбия сифати ва фазилатлари ҳақидаги ғоялари (эътиқод, адолат, мардлик, ватанпарварлик, ирода,  дунёқараш, тафаккур) асосида инклюзив таълимнинг қадриятга (инсонпарварлик, ҳурмат-эҳтиром, сабр-тоқат, бирдамлик, саховат кабилар) йўналтирилган муносабат жараёнлари мазмуни очиб берилган;

инклюзив таълимнинг илмий-методик таъминотини такомиллаштиришга оид тавсиялар эътиборга муҳтож ўқувчиларнинг индивидуал хусусиятлари (имконияти, қизиқиши, муомаласи, ўз-ўзини ривожлантириши ва кўникувчанлиги)га кўра, ўқув-тарбия фаолиятини лойиҳалаш тартибини қўллаш асосида ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Умумтаълим мактабларида инклюзив таълимнинг педагогик-психологик жиҳатларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

Умумтаълим тизимида алоҳида эътиборга муҳтож бўлган ўқувчиларни қўллаб-қувватлаш тизимини  такомиллаштириш бўйича ўтказилган тадқиқот натижалари асосида: умумий ўрта таълим ўқув жараёнининг ташкилий-педагогик тузилмаси, инклюзив таълимда кузатиш, назорат, функционаллик категориялари, педагогик-психологик талаблари, алоҳида эътиборга муҳтож ўқувчиларнинг ҳаётга инклюзив мослашув босқичлари адаптив компонентлар кўрсаткичлари ва траекторияси таҳлилига оид таклифлар А1-ХТ-1-33147 рақамли “Узлуксиз таълим тизимида педагогик жараёнларни бошқариш сифат ва самарадорлигини ошириш технологиялари” мавзусидаги амалий лойиҳасининг бажарилишида фойдаланилган (Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 9 мартдаги 01-02/2-2-84-сон маълумотномаси). Ушбу лойиҳанинг амалга оширилиши узлуксиз таълим тизимига инклюзив ёндашувни жорий этишнинг илмий асосларини белгилашга асос бўлган;

Шарқ мутафаккирларининг ногирон болалар тарбияси, оилада тарбия сифати ва фазилатлари ҳақидаги ғоялари (эътиқод, адолат, мардлик, ватанпарварлик, ирода,  дунёқараш, тафаккур), инклюзив таълимнинг қадриятга (инсонпарварлик, ҳурмат-эҳтиром, сабр-тоқат, бирдамлик, саховат кабилар) йўналтирилган муносабат жараёнлари мазмунига оид таклифлар асосида “Инклюзив таълим” номли ўқув қўлланма ишлаб чиқилган (Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 9 мартдаги 01-02/2-2-84-сон маълумотномаси). Мазкур ўқув қўлланма алоҳида эътиборга муҳтож болаларни инклюзив таълимга жалб этишнинг педагогик-психологик хусусиятларини очиб бериш ва такомиллаштириш имконини берган;

инклюзив таълимнинг илмий-методик таъминотини такомиллаштиришга оид тавсиялари, эътиборга муҳтож ўқувчиларнинг индивидуал хусусиятлари (имконияти, қизиқиши, муомаласи, ўз-ўзини ривожлантириши ва кўникувчанлиги), ўқув-тарбия фаолиятини лойиҳалаш тартибига доир таклифларидан ўқитувчилар малакасини ошириш курслари, педагогика олий таълим муассасаларида “Ижтимоий психология”, “Махсус педагогика” йўналишларининг назарий мазмунини бойитишда фойдаланилган (Республика болалар ижтимоий мослашув маркази 2018 йил 3 декабрдаги  01/665-сон маълумотномаси). Натижада ўқитувчилар ва бўлажак педагогларда алоҳида ёрдамга муҳтож болаларнинг ижтимоий мослашуви ва малакали таълим олишлари бўйича билимларини ошириш ва мустаҳкамлаш имконияти ортган.