Чуянов Дустмурод Шодмоновичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тупроқни полиз экинлари экиш учун тайёрлашнинг энергия, ресурстежамкор технологиялари ва техник воситаларини шакллантиришнинг илмий-техникавий ечими», 05.07.01 – Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаш (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.2.DSc/Т213.

Илмий маслаҳатчи: Маматов Фармон Муртазович, техника фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институтути, DSс.27.06.2017.Т.10.01.

Расмий оппонентлар: Тўхтақўзиев Абдусалим, техника фанлари доктори, профессор, академик; Байбобоев Набижон Ғуломович, техника фанлари доктори, профессор; Игамбердиев Асқар Кимсанович, техника фанлари доктори, доцент.

Етакчи ташкилот: «BMKB-Agromash» АЖ.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: полиз экинлари етиштиришда энергия-ресурстежамкорликни таъминлаш, иш унуми  ва сифатини ошириш учун бир ўтишда тупроқни экишга тайёрлаш технологияси ва уни амалга оширадиган комбинациялашган агрегатни ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

полиз экинлари экиш учун экиш ҳудуди палахсаларини бир бирига нисбатан уларнинг оғирлик марказларини аввал силжитмасдан, сўнгра эса силжитиб ағдариш билан бир вақтда ҳайдов остини йўл-йўл юмшатиш ва дастлабки суғориш ариғини шакллантириш, қўшни экиш ҳудудлари оралиғини юза юмшатиш, уруғ экиш чизиғи бўйича тупроқни экишга тайёрлаш усули ишлаб чиқилган;

полиз экинлари экиш учун тупроқни тайёрлайдиган энергия-ресурстежамкор технологияни амалга оширадиган комбинациялашган агрегатнинг конструкцияси ишлаб чиқилган ва унинг иш органларини рамада ўзаро жойлашиш схемаси асосланган;

комбинациялашган агрегатнинг параметрлари полиз экинлари экиш ҳудуди палахсалари оғирлик марказини кўндаланг йўналишда қисман силжитиб ағдариш ҳамда ҳайдов ости қатламини юмшатиш асосида аниқланган;

комбинациялашган агрегат агротехник ва энергетик кўрсаткичлари агрегатнинг параметрлари ва агрегат ҳаракат тезлигига боғлиқ равишда ўзгаришини ифодаловчи боғлиқликлар асосида аниқланган;

полиз экинларини экиш учун тупроқни тайёрлашда йўналтирадиган пластинали чап ва ўнгга ағдарадиган корпуслар, чуқурюмшатгич, текискечкичлар ва ғалтакдан ташкил топган комбинациялашган агрегат ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Тупроқни полиз экинлари экиш учун тайёрлаш технологияси ва комбинациялашган агрегатни ишлаб чиқиш ва унинг ишчи қисмлари параметрларини асослаш бўйича олинган натижалар асосида:

полиз экинларини экиладиган тупроққа ишлов бериш ва экиш усулига Интеллектуал мулк агентлигининг ихтиро патенти олинган («Тупроққа ишлов бериш ва экиш усули», №IAP 04004-2009 й.). Натижада полиз экинлари экиш ҳудудида палахсаларни ўнг ва чапга ағдариш билан бир вақтда ҳайдов остини йўл-йўл юмшатиш ва суғориш ариғини шакллантириш, қўшни экиш ҳудудлари оралиғини юза юмшатиш, уруғ экиш чизиғи бўйича тупроқни экишга тайёрлаш усулини яратиш имконини берган;

комбинациялашган агрегатга Интеллектуал мулк агентлигининг ихтиро патенти олинган («Тупроққа ишлов бериш ва экиш учун мужассамлашган қурол», №IAP 03618, 2008 й.). Натижада ерларни бир ўтишда тупроқ палахсаларни ўнг ва чапга ағдариш, ҳайдов ости қатламини йўл-йўл юмшатиш ва суғориш ариғини шакллантириш, экиш ҳудудлари оралиғини эса юза юмшатишни амалга оширадиган комбинациялашган агрегат конструкциясини яратиш имконини берган;

бир ўтишда тупроқни полиз экинлари экиш учун тайёрлайдиган  комбинациялашган агрегат Қамаши тумани фермер хўжаликларида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 23 октябрдаги 02/023-282-сон маълумотномаси). Натижада ҳар бир гектар ерга сарфланадиган ёнилғи-мойлаш материаллари 48,5 фоизга,  фойдаланиш ҳаражатлари эса 28,4 фоизга камайтириш имкони яратилган. 

комбинациялашган машинани ишлаб чиқаришни ўзлаштириш учун лойиҳа-конструкторлик ҳужжатлари «BMKB-Agpomash» АЖ да ишлаб чиқариш жараёнига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 23 октябрдаги 02/023-282-сон маълумотномаси). Натижада ерларни полиз экинлари экишга тайёрлайдиган юқори самарали комбинациялашган машиналарни ишлаб чиқариш имкони яратилган.