Жуманиёзов Мансурбек Шомуротовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Bombyx mori L. тут ипак қуртининг такрорий боқиш учун наслли уруғларини тайёрлаш ва сақлаш технологиясини такомиллаштириш», 06.01.04– Ипакчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Qx253.

Илмий раҳбар: Умаров Шавкат Рамазанович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ипакчилик илмий-тадқиқот институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.30.08.2018.Qх.13.02.

Расмий оппонентлар: Якубов Ахматжон Бакиевич, биология фанлари доктори, профессор; Наврузов Собир, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: ёз ва куз мавсумининг кескин ўзгарувчан, ноқулай табиий иқлим шароитига мос зотларни танлаш, ипак қурти зотларининг репродуктив, пилланинг маҳсулдорлик ва технологик кўрсаткичларини яхшилашга оид технологияларни такомиллаштиришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор тут ипак қуртини такрорий боқиш учун мос зот ва тизимлари танланган;

ёз ва куз фаслларида ипак қуртининг хўжалик белгилари ва наслдорлик хусусиятларига таъсир этувчи омиллар аниқланган;

такрорий қурт боқиш учун танланган зотларнинг генетик потенциалини тўлиқ намоён қилишда «Олиговит» витамин ва микроэлементлар комплексидан фойдаланиш мумкинлиги исботланган;

наслли қуртларнинг маҳсулдорлигини оширишда илк бор экзоген лизин ва метионин аминокислоталари таъсири илмий асосланган;

ёз мавсуми учун тайёрланган уруғларни сақлашнинг оптимал муддатларини, қуртларнинг эмбрионал ҳаётчанлигига таъсири аниқланган;

такрорий боқиш учун ипак қурти уруғларини тайёрлаш ва уларни сақлашнинг самарали услубиёти ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Тут ипак қуртининг такрорий боқиш учун наслли уруғларини тайёрлаш ва сақлаш технологиясини такомиллаштириш бўйича олинган тадқиқот натижалари асосида:

уруғчилик корхоналарида уруғ тайёрлаш ва унинг сифатини ошириш бўйича «Такрорий ипак қурти боқиш учун уруғ тайёрлаш ва сақлашнинг такомиллаштирилган услубиёти» услубий қўлланмаси ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Қишлоқ хўжалик вазирлигининг 2019 йил 22 январдаги 01/032-46/1-сон маълумотномаси). Натижада 40 қути парваришланган ипак қуртининг 1 қути қурт ҳисобидан 5,9-6,8 килограммдан қўшимча наслли пилла ҳосили ва ундан мос равишда 3,0-3,6 қутидан қўшимча элита уруғлари тайёрлашга эришилган, иқтисодий самарадорлик 300000-432000 сўмни ташкил этган;

ёз мавсумида тўйимлилиги пасайган тут барглари аминокислоталар билан бойитилиб ипак қуртиларини парваришлаш усули «Андижон наслли ипак қурти уруғи тайёрлов» МЧЖ да «Гўзал» ва «Марварид» зотларининг жами 30 қути ҳажмда жорий этилган (Қишлоқ хўжалик вазирлигининг 2019 йил 22 январдаги 01/032-46/1-сон маълумотномаси). Натижада бир қути қуртдан 7,3-8,0 килограмм қўшимча наслли пилла ҳосили олинган ва улардан 3,9-4,1 қути элита уруғлари тайёрланган ҳамда иқтисодий самарадорлик 431000-487000 сўмга ошишига эришилган;

наслли уруғчилик корхоналарида тайёрланган жами 30 қути элита уруғлари Қашқадарё вилоятининг Шаҳрисабз «Кеш тонги» уруғчилик корхонасида жорий этилган (Қишлоқ хўжалик вазирлигининг 2019 йил 22 январдаги 01/032-46/1-сон маълумотномаси). Натижада элита уруғларидан ҳар бир қути қурт ҳисобидан ўртача 5,6 килограммдан қўшимча наслли пилла ҳосили олинган ва 2,6 қутидан қўшимча саноат дурагай уруғлари олинган ҳамда иқтисодий самарадорлик 232000 сўмни ташкил этган.