Холматов Азбиддин Неъматиллаевичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Нурота тоғ тизмаси қоятош расмлари техника-типологияси ва тарихий таҳлили», 07.00.06–Археология (тарих фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1.PhD/Tar364.

Илмий раҳбар: Хўжаназаров Муҳиддин, тарих фанлари номзоди.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Археологик тадқиқотлар институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Археологик тадқиқотлар институти, DSC. 27.06.2017. TAR.45.01.

Расмий оппонентлар: Шайдуллаев Шапулат Бозорович, тарих фанлари доктори; Абдуллаев Бахтиёр Маннопович, тарих фанлари номзоди.

Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Нурота тоғ тизмасида аниқланган янги қоятош расмлари тадқиқоти асосида инсоният тарихий тараққиётининг бронза, илк темир ва антик ҳамда ўрта асрлар ва ундан кейинги даврларда ушбу ҳудудда яшаган овчи ва кўчманчи чорвадор халқларнинг ижтимоий-иқтисодий, маданий, маънавий, диний ҳаёти ва хўжалигини Ватанимиз тарихида тутган ўрнини аниқлашдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Нурота тоғ тизмасида бронза давридан сўнги ўрта асрларгача  бўлган тарихий даврларга оид 39 та янги қоятош расмлари ёдгорликларининг археологик харитаси яратилган;

янги топилган қоятош расмлари сюжетларининг мазмун-моҳиятига кўра антропоморф, зооморф, геометрик, хўжаликка оид буюмлар, кийим-кечак, абстракт тасвирлар ва турли алифбодаги ёзувлардан иборат 7 та йирик гуруҳга ажратилган;

қоятош расмлари антропоморф гуруҳи типологиясига янги тип сифатида қўшилган «қуёшбошли одам» тасвири қадимги қабилаларнинг илоҳий етакчиси образи бўлганлиги асосланган;

Нурота тоғ тизмаси янги қоятош расмлари сюжети, чизилиш услуби, ишланиш техникасидаги ўзаро ўхшашлик асосида бронза, илк темир ва антик ҳамда илк ўрта асрлар даврида кўчманчи чорвадор аҳолининг қўшни, хусусан Қозоғистон, Жанубий Сибир, Олтой ҳудудлари аҳолиси билан маданий алоқада бўлганлиги исботланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

«Нурота тоғ тизмаси қаятош расмлари ёдгорликлари (қиёсий илмий талқини ва хронологияси масалалари) бўйича қўлга киритилган илмий натижалар асосида:       

Нурота тоғ тизмаси қоятош расмлари ёдгорликлари ўрни ва аҳамиятига доир янги маълумотлар «Ўзбекистоннинг қадимги деҳқончилик маданиятлари ва кўчманчи-чорвадорлар дунёси: мил. авв. III – милоднинг I минг йилликлари бошларида ўзаро алоқалар ва таъсирлар муаммоси» мавзусидаги давлат грантида (2012–2016 йй.) фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2018 йил 2 октябрдаги 3/1255-2598-сон маълумотномаси). Бунда Нурота тизма тоғларида бронза давридан то илк ўрта асрларгача бўлган даврга оид  30 дан ортиқ қоятош суратлари ёдгорликлари мавжуд эканлиги ва бу ерда қоятош суратлари типологиясида кам учрайдиган нақшдор безакли услубда ишланган ҳайвон тасвирлари аниқланганлиги, Ўзбекистон ҳудуди қоятош суратлари ёдгорликлари қаторига ўзига хос услубда ишланган Нурота тоғ тизмаси қоятош суратлари галереяси киритилганлиги тўғрисидаги илмий хулосалардан фойдаланилган;

Нурота тоғ тизмаси қоятош расмларидан намуналар Самарқанд давлат бирлашган тарихий-меъморий бадиий музей-қўриқхонасининг “Ўзбекистон дунё маданиятлари чорраҳасида” экспозициясини ёритишда фойдаланилган (Маданият вазирлигининг 2018 йил 18 октябрдаги 01-11-01-7254-сон маълумотномаси). Музей экспонатлари орасидан жой олган қоятош расмлар инсоният тарихий тараққиётининг бронза, илк темир ва антик ҳамда ундан кейинги даврларда яшаган асосан овчи ва дашт чорвадор аҳолининг кундалик турмуш тарзи, хўжалик ва диний ҳаёти ҳақида музейга ташриф буюрувчиларга маълумотлар беришга хизмат қилмоқда.