Мухаммедова Хулкар Элибоевнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Чарльз Диккенс асарларида аёл характери типологияси», 10.00.04–Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/Fil143.

Илмий раҳбар: Холбеков Мухаммаджон Нурқосимович, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017. Fil.21.01.

Расмий оппонентлар: Бақоева Муҳаббат Қаюмовна, филология фанлари доктори, профессор; Сирожиддинов Шуҳрат Самариддинович, филология фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Чарльз Диккенс асарларида аёл характери типологиясини яратиш ҳамда маданий-адабий, ижтимоий жараёнлар кесимида ёритиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Викториан инглиз адабиёти асносида аёл характери ҳозирги замон адабиёт назарияси билан боғлиқ томонлари типологик йўналишда очиб берилган;

Ёзувчи прозасини қамраб олган тўрт ижод даври мобайнида яратилган асарларда аёл характерининг миллий колорити исботланган;

Адиб ижодига тегишли бўлган асарларда аёл характерининг ижтимоий белгиларига асосланиб, образнинг тобелиги, фидокорлиги, маккорлиги ҳамда ўзига хос ва фарқ қилувчи хусусиятлари далилланган;

Чарльз Диккенс асарлари асосида ишлаб чиқилган характер мезонлари аёл образини типларга ажратишда татбиқ этилганлиги исботланган;

Ёзувчи асарларида яратилган аёл характери типологияси қисман ўзбек асарларидаги аёл образи билан қиёсланиб, улар ўртасидаги фарқ қилувчи жиҳатлари асосланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Ҳозирги жаҳон адабиётшунослигида кечаётган инновацион жараёнларни ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

Чарльз Диккенс ижодида яратилган аёл образи қиёфасига хос бўлган фазилатлар, хислатлар унинг характерида  ўз аксини топиши тўғрисидаги маълумотлардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг давлат адабиёт музейида ташкил этилган «Ўзбек ва дунё адабиётида умумбашарий мавзулар» номли экспозицияни шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2018 йил 2 апрелдаги 311255-817-сон маълумотномаси). Натижада ўқувчи ва томошабинларга  инглиз маданияти ва асар таржималари ва инглиз аёл характери типлари ҳақида қимматли маълумотларга эга бўлиш имконияти яратилган;

Чарльз Диккенс ижодий мероси асосида аёл характери типологиясини яратишга оид илмий-назарий хулосалардан «Ўзбек адабиёти қиёсий адабиётшунослик аспектида: типология ва адабий таъсир» фундаментал илмий тадқиқот лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2018 йил 2 апрелдаги 311255-817-сон маълумотномаси). Натижада аёл характерига берилган турли талқинларни таққослаш ҳамда адабиётшунослик тушунчалари тизимида тутган ўрнини белгилаш, адабий қаҳрамон типларини қиёсий адабиётшунослик нуқтаи назаридан ўрганиш бўйича манба бўлиб хизмат қилган;

Чарльз Диккенс асарларида аёл характерини очиб бериш орқали аниқланган аёл образларига оид маълумотлар Ойбек уй музейида ташкил этилган «Ойбек таржимон» бўлимини ва музейнинг илмий-ёрдамчи фондини бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2018 йил 18 июндаги 01-11-08-4239-сон маълумотномаси). Натижада Чарльз Диккенс ижодининг ўзбек адабиётида ўрганилиши, Ойбек ижоди билан таққосланиши, ўзбек ва инглиз аёл образларининг типологик қирралари, ўзбек адабиётида жаҳон адабиётининг таъсирини аниқлашга имкон берган;

Чарльз Диккенс асарларида аёл характери типларини аниқлаш, характерлар критерияларини ишлаб чиқиш масалалари, адиб асарларининг умумбашарий қиймати, бугунги ўқувчи учун муҳим бўлган жиҳатлар билан боғлиқ натижалардан «Маданият ва маърифат» телеканалидаги «Дунё адабиёти» кўрсатувининг бир қатор сонларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Маданият ва маърифат» телеканалининг 2018 йил 11 январдаги 02-16/16-сон маълумотномаси). Мазкур тадқиқот натижаларининг эфирга узатилиши мамлакатимиз аҳолисини жаҳон адабиётининг улкан намоёндаси Чарльз Диккенс асарлари билан чуқурроқ таништириш, уларда тараннум этилган умуминсоний туйғуларни тарғиб этишга хизмат қилган.