Рахимов Атаназар Каримовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Талабаларда табиий-илмий дунёқарашни ривожлантириш методикасини такомиллаштириш (“Эволюцион таълимот” фанини ўқитиш мисолида)», 13.00.02– Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (биология) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.1.DSc/Ped51.
Илмий маслаҳатчи: Толипова Жамила Олимжоновна, педагогика фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, Тошкент кимё-технология институти, Тошкент давлат педагогика университети, DSc. 28.12.2017.Ped.01.09.
Расмий оппонентлар: Султанов Аматжон Саиткаримович, биология фанлари доктори, профессор; Каршибаев Ҳазратқул Киличиевич, биология фанлари доктори, профессор; Абдуллаева Шахзода Абдуллаевна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: “Эволюцион таълимот” фанини ўқитиш жараёнида талабаларнинг табиий-илмий дунёқарашини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
“Табиий-илмий дунёқараш” атамасининг мазмун-моҳияти биология фанлари таълимининг праксиологик (амалий, самарадор, рационал) йўналиши ҳамда дидактик мақсадларини (мотивацион-қадриятли, когнитив-фаолиятли, шахсий-рефлексив) идентив хусусиятларга кўра интеграциялаш асосида такомиллаштирилган;
“Эволюцион таълимот” фанини ўқитиш мазмуни микроэволюция ва макроэволюция жараёнларига оид компетенциявий талабларга (“DNA research” технологияси таркиби, воситалари) устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
талабаларда табиий-илмий дунёқарашни ривожлантириш жараёни (ахборот устида мустақил ишлаш, рефлексив нуқтаи назарни қарор топтириш, витаген ва субъектив тажрибани шакллантириш) индивидуал ва дифференциал таълим технологияларининг интегратив хоссаларини (ижодий, эмоционал-рағбатловчи, вариатив ўқув топшириқлари) аниқлаштириш асосида такомиллаштирилган;
талабаларда табиий-илмий дунёқарашни ривожлантиришнинг методик тузилмаси (мотивацион, когнитив, амалий-фаолиятли) ўқитиш воситалари, методлари ва шаклларини босқичли ва мақсадли лойиҳалаш ёндашуви (кейс-тўплам, нетворкинг, маҳорат дарслари) асосида такомиллаштирилган;
талабаларда табиий-илмий дунёқарашни ривожлантиришга йўналтирилган мезонлар (ностандарт, креатив ўқув ва тест топшириқлари) таркиби табиий-илмий саводхонликни баҳолашга оид талабларни (рефлексив баҳолаш, ўзлаштирган билимларни амалиётда қўллаш, инновацион фаолият) белгилаш асосида аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Талабаларда табиий-илмий дунёқарашни ривожлантириш методикасини такомиллаштиришга доир тадқиқот натижалари асосида:
“Эволюцион таълимот” фанини ўқитиш мазмуни, микроэволюция ва макроэволюция жараёнларига оид компетенциявий талаблар (“DNA research” технологияси таркиби, воситалари)га доир таклифлар Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 24 сентябрдаги 603-сонли буйруғи билан тасдиқланган 5140100 – Биология (турлар бўйича) бакалавриат таълим йўналиши малака талаблари мазмунига сингдирилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 26 декабрдаги 89-03-4463-сон маълумотномаси). Натижада биология фанлари бўйича ўқув дастурларини ишлаб чиқишда фанга доир хусусий компетенцияларни лойиҳалаш имконияти яратилган;
талабаларда табиий-илмий дунёқарашни ривожлантиришнинг методик тузилмаси, ўқитиш воситалари, методлари ва шаклларини босқичли ва мақсадли лойиҳалаш оид таклифлардан Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2009 йил 26 февралдаги 51-сонли буйруғи билан тасдиқланган “Генетика ва селекция асослари” номли дарсликни (№176, ISBN 978-9943-10-614-7) (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 16 майдаги 89-03-1888-сон маълумотномаси) тайёрлашда фойдаланилган. Дарсликнинг “Эволюцион таълимот” бўлими талабаларнинг эволюцион жараёнларнинг босқичларига (популяция, кенжа тур ва тур ҳосил бўлиши) оид билим, кўникма ва малакалари даражасини оширишга хизмат қилган;
талабаларда табиий-илмий дунёқарашни ривожлантиришга йўналтирилган мезонлар, табиий-илмий саводхонликни баҳолаш, индивидуал ва дифференциал таълим технологияларининг интегратив хоссаларига оид таклиф ва тавсиялардан А-1-141 рақамли “Олий таълим муассасалари педагогларини қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизими учун модулли Web технология асосида электрон ахборот-таълим ресурсларини яратиш ва амалиётга жорий этиш” мавзусидаги амалий тадқиқот лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 14 майдаги 89-03-1849-сон маълумотномаси). Лойиҳа доирасида “Биологик фанларнинг тараққиёт тенденциялари ва инновациялари”, “Олий таълимда биологик фанларни ўқитиш методикаси” махсус фанларининг ўқув мазмуни такомиллаштирилган;
“табиий-илмий дунёқараш” атамасининг мазмун-моҳияти, биология фанлари таълимининг праксиологик йўналиши ҳамда дидактик мақсадларини идентив хусусиятларига оид амалий тавсиялардан “Генетика ва селекция асослари” номли дарсликни ишлаб чиқиш ва унинг методик таъминотини тайёрлашда фойдаланилган (№176, ISBN 978-9943-10-614-7) (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 16 майдаги 89-03-1888-сонли маълумотномаси). Мазкур дарслик “Эволюцион таълимот” фанидан педагогик тажриба-синов ўтказиш материаллари” номли ўқув қўлланмасини тайёрлаш, талабаларда илмий тадқиқотчилик кўникмаларини шакллантириш самарадорлигини оширишга хизмат қилган.
