Adilov Ravshan Irkinovichning

fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Gidroksilazot-, va gidroksilammoniy saqlovchi birikmalar hosil bo‘lishi va ular asosida qattiq ko‘pik poliuretanlar olish texnologiyasi», 02.00.14–Organik moddalar va ular asosidagi materiallar texnologiyasi (texnika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2018.4.DSc/T236.

Ilmiy maslahatchilar: Magrupov Farxod Asadullaevich, kimyo fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent kimyo-texnologiya instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent kimyo-texnologiya instituti, DSc.27.06.2017.T.04.01.

Rasmiy opponentlar: Sayfutdinov Ramziddin Sayfutdinovich texnika fanlari doktori, professor; Akbarov Xamdam Ikramovich kimyo fanlari doktori, professor; Muhiddinov Bahodir Faxriddinovich kimyo fanlari doktori, professor.

Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat texnika universiteti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II.Tadqiqotning maqsadi: gidroksilazot-, va gidroksilammoniy saqlovchi birikmalar hosil bo‘lishi va ular asosida qattiq ko‘pik poliuretanlar olish texnologiyalarini ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

tarkibida gidroksil guruh bilan bir qatorda qo‘sh bog‘li uglerod-azot bog‘i bilan bog‘langan o‘rinbosar tabiati va xajmini o‘zgartirish orqali, izotsianatlarga nisbatan turli faollikga ega bo‘lgan gidroksilazotsaqlovchi monomer va oligomerlar sintez qilingan;

azometin bog‘idagi uchlamchi azot atomida elektron bulutining zichligini, u bilan bog‘liq gidroksilazotsaqlovchi birikmalarning asosliligini o‘zgartirish, oxir oqibat ushbu birikmalarning uretan hosil qilish reaksiyalaridagi faolligini rostlash imkoni asoslangan;

gidroksilazot saqlovchi  moddalarni  asosliligini va shu orqali katalitik faolligini ularni galloidalkillar bilan kvaternizatsiyalash yo‘li bilan xam rostlanishi isbotlangan;

formal`degid monoetanolamin bilan ta’sirlashib N,N\',N\'\'-tris-(β-oksietil)-geksagidro-S-triazin hosil bo‘lishi aniqlangan;

gidroksilazotsaqlovchi birikmalarni  izotsianatlar bilan reaksiyasi kinetikasi, uretan hosil bo‘lish reaksiyasining mexanizmi aniqlangan;

gidroksilazotsaqlovchi birikmalarning epixlorgidrin bilan reaksiya sharoitlari va kinetikasi, reaksiyaning kinetik va termodinamik parametrlari aniqlangan;

gidroksilazot-, gidroksilammoniyli monomer va oligomer birikmalarini olish texnologiyasi ishlab chiqilgan;

monomer va oligomer gidroksilazotsaqlovchi birikmalar, gidroksilsaqlovchi ammoniy oligomerlari asosida quyma va sepma qattiq ko‘pik poliuretanlar ishlab chiqish texnologiyalari yaratilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Gidroksilazot-, va gidroksilammoniy saqlovchi birikmalar hosil bo‘lishi va ular asosida qattiq ko‘pik poliuretanlar olish texnologiyasini ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:

ikkilamchi polietilentereftalat alkogoliz mahsulotini polikondensatsiyalash asosida to‘yinmagan poliefirlarni olish usuliga O‘zbekiston Respublikasi Intellektual mulk agentligininig ixtiro patenti olingan (№IAP 04103, 2010). Natijada yaratilgan usul mahalliy xomashyolar asosida ko‘pikli polimer kompozision materiallar olish imkonini bergan;

gidroksilazotsaqlovchi monomer va oligomerlar, gidroksilammoniyli oligomerlar, ular asosidagi qattiq ko‘pik poliuretanlarning «A»-komponenti, quyma qattiq ko‘pik poliuretanlar ishlab chiqarishni texnologik jarayonlari «DECOR BUSINESS» xususiy korxonasida mebelni to‘rt xil dekorativ elementlarini ishlab chiqarish orqali amaliyotga joriy etilgan («O‘zkimyosanoat» AJning 2019 yil 12 fevraldagi 01/3-697/P-son ma`lumotnomasi). Natijada yaratilgan mahalliy xomashyolar asosida qattiq ko‘pik poliuretanlar ishlab chiqarish imkonini bergan;

N-etiliden-N-2-gidroksietil-N-2,3-epoksipropil ammoniy xlorid hamda N-furfuriliden-N-2-gidroksietil-N-2,3-epoksipropil ammoniy xlorid oligomerlari A-komponentlari asosida sepma qattiq ko‘pik poliuretan kompozisiyalari «FURANOL» MChJ va «KRUG-IN» MChJda amaliyotga joriy etilgan («O‘zkimyosanoat» AJning 2019 yil 12 fevraldagi 01/3-697/P-son ma`lumotnomasi). Natijada yaratilgan qattiq ko‘pik poliuretanlar kompozisiyasi sanoat muzlatgichlari va ombor inshoatlarini sovuqdan va issiqdan himoya  qilish imkonini bergan.