Карамян Мариэтта Хачатуровнанинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Шахснинг саломатликка қадрият сифатидаги муносабатининг ижтимоий-психологик детерминацияси», 19.00.05–Ижтимоий психология. Этнопсихология (психология фанлари). 

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.DSc/Psi8.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.Psi.01.07.

Расмий оппонентлар: Кадыров Батыр Рахманкулович, психология фанлари доктори, профессор; Муминова Лола Рахимовна, педагогика фанлари доктори, профессор; Муминов Алишер Гаффарович, сиёсат фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: шахснинг саломатликка қадрият сифатида муносабатининг ижтимоий-психологик детерминацияларини назарий-методологик ва эмпирик асослаш ҳамда уни шакллантириш юзасидан  тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

шахснинг ижтимоий-психологик мослашув хусусиятлари, унинг мотивацион-бошқарув, гендер, коммуникатив ва ҳаёт мазмуни хусусиятлари саломатликка ва соғлом турмуш тарзига қадриятли муносабатининг ижтимоий-психологик детерминантлари сифатида аниқланган;

шахснинг саломатликка муносабатининг когнитив, эмоционал, хулқ-атвор компонентлари намоён бўлиш даражаси соғлиқ қадрияти орқали шартланган ижтимоий-психологик феномен  сифатида эмпирик жиҳатдан асосланган;

саломатликни сақлашга йўналтирилган хатти-ҳаракатлар ва уларни намоён бўлиш даражаси «Соғлом хулқ-атвор» муаллифлик сўровномаси ёрдамида дифференциал аниқланган;

ўсмир, ўспирин, етуклик ёшидагиларнинг ижтимоий-психологик хусусиятларига мувофиқ соғлом турмуш тарзига ўргатувчи  таълимий-психологик тренинг дастурлари тузишни таъминловчи  шахснинг саломатликка қадрият сифатидаги муносабатининг ижтимоий-психологик детерминацияси модели  яратилган;

шахснинг саломатликка қадрият сифатидаги муносабати феноменини тизимли тушуниш ва унинг ўрганиш ҳақидаги тасаввурларини шакллантирувчи усуллар асосланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Шахснинг саломатликка қадрият сифатида муносабати ижтимоий-психологик детерминациясини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

тадқиқот натижасида аниқланган саломатликка қадрият сифатида муносабат ва соғлом турмуш тарзининг ижтимоий-психологик детерминантлари ҳақидаги маълумотлардан Республика болалар ижтимоий мослашув марказида муҳтож гуруҳдаги болалар ва уларнинг ота-оналарига психосоциал ёрдам кўрсатиш амалиётида фойдаланилган (Республика болалар ижтимоий мослашув марказининг 2018 йил 20 июндаги 01/301-сон маълумотномаси). Натижада шахсни ривожлантириш ва саломатликка қадрият сифатида муносабатини шакллантириш бўйича ижтимоий-психологик тренинглар ва психосоциал дастурлар яратишга хизмат қилган;

шахснинг   саломатликка қадрият сифатида муносабатининг ижтимоий-психологик феномен эканлигини эмпирик асослаш натижалари «Ижтимоий фикр» маркази фаолиятида ижтимоий фикрни ўрганиш жараёнида қўлланилган («Ижтимоий фикр» марказининг 2018 йил 12 июлдаги 01-16/249-сон маълумотномаси). Натижада Ўзбекистон аҳолисининг, жумладан болалар ва ёшларнинг, саломатликка қадрият сифатида муносабатининг ижтимоий ва ижтимоий-психологик жабҳаларини тушуниш билан боғлиқ социологик тадқиқот маълумотларини тизимли таҳлил қилиш имконини берган;

ишлаб чиқилган «Соғлом хулқ-атвор» сўровномаси Республика болалар ижтимоий мослашув марказида муҳтож гуруҳдаги болалар ва уларнинг ота-оналарига психосоциал ёрдам кўрсатиш амалиётида ва мутахассисларнинг тайёрлашда, бирламчи тиббий-санитар ёрдам кўрсатиш муассасалари умумий амалиёт шифокорлари фаолиятида фойдаланилган (Республика болалар ижтимоий мослашув марказининг 2018 йил 20 июндаги 01/301-сон; Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 18 июлдаги 84-4/190-сон маълумотномалари). Натижада аҳолининг соғлом хулқ-атвор компонентлари хақида хабардорлигининг ошиши, турмуш тарзини ўзгартириш билан боғлиқ касалликларнинг бирламчи ва иккиламчи профилактикасини таъминлаш имконияти кучайтирилган;

тадқиқот натижалари асосида ишлаб чиқилган шахснинг саломатликка қадрият сифатида муносабати ижтимоий-психологик детерминацияси модели Ўзбекистон Миллий университети талабаларини илмий тадқиқотга тайёрлашда, умумий амалиёт шифокорларини ва клиник ординаторларни валеология бўйича малакасини ошириш жараёнига қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 3 июлдаги 89-03-2489-сон; Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 18 июлдаги  84-4/190-сон маълумотномалари). Натижада илмий тадқиқот лойиҳаларининг мақсадли амалга оширилиши, шифокорларнинг саломатлик ва соғлом хулқ-атворнинг ижтимоий-психологик жабҳалари ҳақида хабардорлигини оширган, уларнинг пациентлар билан касбий мулоқот самарадорлигини таъминланган;

шахснинг саломатликка қадрият сифатидаги муносабати феноменини тизимли тушуниш ва ўрганиш ҳақидаги тасаввурларини шакллантирувчи усулларга доир илмий натижалар олий таълим тизимида психологлар ва ижтимоий иш ходимларини тайёрлаш ўқув жараёнига фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 3 июлдаги 89-03-2489-сон маълумотномаси). Натижада таълим жараёни самарадорлиги ва талабаларнинг илмий тадқиқот ишлари сифатининг ошишига хизмат қилган.