Шукуров Хушвақт Мамасалиевичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Уруғ мевали боғларда учрайдиган сўрувчи зараркунандаларнинг биоэкологияси ва уларга қарши ҳимоя қилиш тизимини ишлаб чиқиш», 06.01.09–Ўсимликларни ҳимоя қилиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.2.PhD/Qx312.

Илмий раҳбар: Юсупов Абдусалим Холбоевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўсимликларни ҳимоя қилиш илмий-тадқиқот институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.

Расмий оппонентлар: Торениязов Елмурат Шерниязович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Бобобеков Қаландар Бобобекович, биология фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Ўрмон хўжалиги илмий-тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: уруғ мевали боғларда сўрувчи зараркунандаларнинг тур таркиби, тарқалиши, уларнинг зарари, биоэкологик хусусиятлари ҳамда табиий кушандаларини аниқлаш асосида қарши кураш чора-тадбирларини такомиллаштириш.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Тошкент ва Сурхондарё вилоятлари шароитида боғдорчиликка ихтисослашган хўжаликларда уруғ мевали боғларнинг сўрувчи зараркунандаларининг тур таркиби ва уларнинг доминант турлари мониторинг асосида аниқланган;

сўрувчи зараркунандаларнинг асосий доминант турларини тарқалиш ареали, биоэкологик хусусиятлари, фенологияси ва зарар келтириш даражаси аниқланган;

уруғ мевали боғларда сўрувчи зараркунандаларнинг табиий кушандалари, уларнинг тур таркиби, зараркунандалар сонини камайтиришдаги аҳамияти аниқланган;

уруғ мевали боғларда сўрувчи зараркунандаларга қарши янги Сансей 12,5% эм.к. ва Днокс 40% н.кук. препаратлари синовдан ўтказилган ва ишлаб чиқаришга тавсия этилган;

сўрувчи зараркунандаларга қарши кимёвий препаратларни қўллашнинг мақбул меъёр ва муддатларини аниқлаш ҳисобига илмий асосланган кураш чоралари ишлаб чиқилган;

уруғ мевали боғларни сўрувчи зараркунандалардан уйғунлашган ҳимоя қилишнинг такомиллаштирилган тизими ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Уруғ мевали боғларда сўрувчи зараркунандаларга қарши кураш чора-тадбирларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:

уруғ мевали боғларнинг асосий сўрувчи зараркунандаларига қарши ишлаб чиқилган уйғунлашган тизими Тошкент вилояти Қибрай ва Оҳангарон туманлари боғдорчиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида 159 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 17 ноябрдаги 02/030-299-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида қўлланилган кимёвий препаратларнинг биологик самарадорлиги препарат сепилгандан кейин 14 кунга келиб 90-95 фоизни ташкил этган;

сўрувчи зараркунандаларига қарши ишлаб чиқилган уйғунлашган тизими Сурхондарё вилояти Жарқўрғон ва Қумқўрғон туманларида эса 35 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 17 ноябрдаги 02/030-299-сон маълумотномаси). Натижада бир гектар майдондан ўртача 12-15 млн. сўмгача қўшимча даромад олишга эришилган;

уруғ мевали боғларнинг сўрувчи зараркунандаларга қарши кураш жараёнида Днокс 0,3 кг/га; Калито 0,15 л/га, Сансей 0,8 л/га, Киллер-экстра 0,25 л/га ва Багира 0,5 л/га препаратлари жорий этилган («Ўзагрокимёҳимоя» акциадорлик жамиятининг 2018 йил 22 ноябрдаги 03-03/1841-сон маълумотномаси). Натижада уруғ мевали боғларнинг сўрувчи зараркунандаларга қарши кураш ҳисобига гектардан 25-35 центнергача ҳосилни сақлаб қолишга эришилган.