Холова Шохиста Абдувоситовнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кўкаламзорлаштириш ва фитодизайнда қўлланиладиган истиқболли ўсимликларнинг биоэкологик хусусиятлари», 06.03.01–Ўрмон экинлари. Селекция, уруғчилик ва шаҳарларни кўкаламзорлаштириш. Ўрмонлар агромелиорацияси ва ҳимоя ўрмонлари барпо этиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.PhD/Qx194.

Илмий раҳбар: Сафаров Каримджон, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.

Расмий оппонентлар: Каримов Фарход Исомиддинович, биология фанлари доктори, катта илмий ходим; Жўраев Жавлон Мирзатиллаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).

Етакчи ташкилот: Ўрмон хўжалиги илмий-тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: кўкаламзорлаштиришда Тошкент шаҳри тупроқ ва иқлими шароити учун юқори мослашувчан, истиқболли, манзарали ўсимликларни танлаш, биоэкологик хусусиятларини ўрганиш ҳамда кўпайтириш усулларини такомиллаштиришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор кўкаламзорлаштириш ва фитодизайн ишларида истиқболли кўп йиллик гулловчи манзарали ўтсимон ўсимликларнинг 4 та, буталарнинг 5 та ва дарахтларнинг 4 та тури танланган;

Campanula туркуми 3 та турининг гуллаш биологияси, уруғидан ва вегетатив усулда кўпайтиришнинг мақбул муддатлари ва шароитлари аниқланган;

ер бағирлаб ўсувчи ўсимлик, бута ва дарахтларни вегетатив органларидан кўпайтиришнинг самарали йўллари аниқланган;

тадқиқот объектлари бўлган манзарали ўтсимон ўсимликлар, бута ва дарахтларни кўкаламзорлаштиришда қўллаш мақсадида ҳаво ҳарорати ҳамда бошқа экологик омиллар таъсирида биоэкологик хусусиятларини намоён бўлиши аниқланган;

кўкаламзорлаштиришда самарали қўлланиладиган 13 та ўсимлик тур (8 оила)ларининг ривожланиш фенофазалари аниқланган;

кўкаламзорлаштириш учун фенологик кузатувлар асосида тадқиқот объектлари бута ва дарахтларнинг манзаравийлик хусусияти баҳоланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Манзарали дарахт, бута ва кўп йиллик гулловчи ўт ўсимликларини ўрганиш устида олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:

кўчатхоналарда манзарали ўсимликларни самарали кўпайтиришда «Йўл ва йўлакларни кўкаламзорлаштириш учун интродукция қилинган манзарали дарахт ва буталарни кўпайтириш бўйича» тавсияномаси тасдиқланган ва кўкаламзорлаштириш корхоналарининг ишлаб чиқариш жараёнига жорий этилган (Автомобил йўллари давлат қўмитасининг 2018 йил 10 августдаги 387-ХМ-сон маълумотномаси). Мазкур тавсиянома Автомобиль йўллари давлат қўмитасига қарашли кўчатхоналарда манзарали ўсимликларни самарали кўпайтириш ва кўкаламзорлаштиришда фойдаланиш учун қўлланма сифатида хизмат қилган.

кичик баргли бўригул (Vinca minor L.) ўсимлигини қаламчасидан кўпайтириш технологияси Тошкент вилояти Бурчмулла давлат ўрмон хўжалиги Сижжак бўлими кўчатзорининг 0,01 гектар (36250 дона кўчат) ер майдонида жорий этилган (Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасининг 2018 йил 3 майдаги 03/18-1191-сон маълумотномаси). Натижада унувчанлик 80 фоиздан ошган ва 1 дона кўчатни ўртача 1900 сўмдан сотганда иқтисодий самарадорлик ўртача 30 млн. сўмни ташкил этган;

эрта гулловчи вейгела (Weigela praecox (Lemoine) L.H. Bailey) бутасини микроиқлим яратувчи майдонда кўчатларини қаламчасидан кўпайтириш технологияси Тошкент Ботаника боғида барпо этилган тажриба кўчатзорининг 0,01 гектар (29453 дона кўчат) ер майдонида жорий этилган (Автомобиль йўллари давлат қўмитасининг 2018 йил 10 августдаги 387-ХМ-сон маълумотномаси). Натижада унувчанлик 65 фоиздан ошган ва 1 дона кўчатни ўртача 3400 сўмдан сотганда иқтисодий самарадорлик ўртача 34 млн. сўмга тенг бўлганлиги аниқланган.