Дилмуродов Шерзод Дилмуродовичнинг

диссертация ҳимоясисиз селекция ютуғи (ихтиро патенти) асосида фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Лалмикор майдонлар учун табиатнинг ноқулай абиотик омилларига чидамли, ҳосилдор, дон сифати юқори қаттиқ буғдой навларини яратиш», 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1.PhD/Qx17.

Илмий раҳбар: Аманов Амир Аманович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти Қашқадарё филиали.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.

Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган: қаттиқ буғдойнинг «Лангар» нави (№NАР 00185, 18.01.2018 й.). 

Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг 2018 йил 21 декабрдаги 02-11/3287-сон хулосаси.

II. Тадқиқотнинг мақсади: жаҳон коллекцияси намуналаридан фойдаланган ҳолда лалмикор майдонлар тупроқ-иқлим шароитларига мос қаттиқ буғдойнинг иссиқликка, қурғоқчиликка бардошли, ҳосилдор, дон сифати юқори бўлган янги қаттиқ буғдой навини яратишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

лалмикор майдонлар учун қаттиқ буғдойнинг халқаро ИКАРДА, СИММИТ ташкилотларидан келтирилган жаҳон коллекция намуналарининг фенологик, биометрик ва маҳсулдорлик кўрсаткичлари аниқланган.

иссиқлик ва қурғоқчиликка бардошли, ҳосилдор ва дон сифати юқори бўлган қаттиқ буғдойнинг «Лангар» нави яратилган;

«Лангар» нави барг оқсилининг коагуляцияланиш ҳарорати юқори бўлиши натижасида иссиқликка бардошлилиги аниқланган;

«Лангар» нави уруғларининг унувчанлиги, илдизлар сони, илдиз узунлиги ва клеоптил узунлиги юқори бўлиши исботланган;

«Лангар» нави кузги қаттиқ буғдой навлари орасида иссиқликка ва қурғоқчиликка чидамли бўлиб, ҳосилдорлиги андоза навга нисбатан юқори бўлганлиги аниқланган;

«Лангар» нави дон сифат кўрсаткичларидан оқсил ва клейковина миқдори юқори бўлиб, қаттиқ буғдой талабларига тўла жавоб бериши аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Кузги қаттиқ буғдойнинг коллекция намуналаридан якка танлаш, селекция босқичлари бўйича қимматли хусусиятларини баҳолаш орқали олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:

кузги қаттиқ буғдойнинг янги яратилган «Лангар» нави 2017 йил Давлат реестрига истиқболли нав сифатида киритилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 26 декабрдаги 02/021-355-сон маълумотномаси). Натижада кузги қаттиқ буғдойнинг ушбу навидан лалмикор майдонларда юқори ва сифатли дон ҳосили олишга эришилган;

кузги қаттиқ буғдойнинг янги «Лангар» нави Қашқадарё вилоятининг Чироқчи ва Қамаши туманлари фермер хўжаликлари лалмикор майдонларида жами 71 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 26 декабрдаги 02/021-355-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида кузги муддатда экилганда ушбу навдан ғаллачилик фермер хўжаликларида андоза навларига нисбатан гектарига 1,8–3,8 центнер қўшимча ва сифатли дон ҳосили олишга эришилган ва рентабеллик даражаси 28,1–48,0 фоизни ташкил этган;

лалмикор майдонлар учун кузги қаттиқ буғдойнинг иссиқликка ва қурғоқчиликка чидамли, ҳосилдорлиги ва дон сифати юқори бўлган нав ва намуналари бошланғич манба сифатида танлаб олинган ҳамда селекция жараёнининг кейинги босқичларига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 26.12.2018 й., 02/021-355-сон маълумотномаси). Натижада «Лангар» нави дони технологик сифат кўрсаткичларидан 1000 та дон вазни 40,5 грамм, дон натураси 810 грамм/литр, оқсил миқдори 14,6 фоиз, клейковина миқдори 32,2 фоиз ва доннинг шишасимонлиги 81,6 фоизни ташкил этган.