Рахмонова Мадинахон Кимсанбоевнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Олма мевахўри (Carpocapsa pomonella L.) биоэкологияси ва унинг миқдорини бошқаришда уйғунлашган кураш тизимини ишлаб чиқиш», 06.01.09–Ўсимликларни ҳимоя қилиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.PhD/Qx356.

Илмий раҳбар: Сулаймонов Ботиржон Абдушукирович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, проф., академик.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети Андижон филиали.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.

Расмий оппонентлар: Аманов Шухрат Бахтиёрович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Дусманов Самиддин Эшматович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Ўрмончилик илмий-тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Андижон вилояти шароитида олма мевахўрининг тарқалиши, популяциясининг ривожланиш динамикаси ва хўжайин-энтомофаг муносабатларининг шаклланиши, самарали энтомофаг тур таркиби, уларнинг миқдорини бошқаришда уйғунлашган кураш чора-тадбирларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор олма мевахўрининг (Carpocapsa pomonella L.) Андижон вилояти шароитида биологик хусусиятлари, фенологик ривожланиш муддатлари, ҳудудлар бўйича популяцияларининг тарқалиши ва зичлиги аниқланган;

илк бор олма мевахўрининг Андижон вилояти шароитида икки тур паразитлари Elasmus albipennis ва Dibrachys cavus турлари аниқланган ва систематик таҳлил қилинган;

боғ агробиоценозида энтомофаг-хўжайин муносабатларининг шаклланиши, улар нисбатларининг ўзгаришида турли омилларнинг таъсири исботланган;

олма мевахўрининг ривожланиш динамикаси, зараркунанда миқдорини бошқаришда турли феромон тутқичлардан фойдаланиш самарадорлиги аниқланган;

олма мевахўри миқдорини бошқаришда паразит энтомофагларни кўпайтириш, қўллашнинг самарали муддат ва меъёрлари ишлаб чиқилган;

янги турдаги инсектицидларни олма мевахўрига қарши қўллаш муддатлари ва биологик самарадорлиги ҳамда олма мевахўрининг пестицидларга нисбатан чидамлилик даражаси аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Олма мевахўри (Carpocapsa Pomonella L.) биоэкологияси ва унинг миқдорини бошқаришда уйғунлашган кураш усулларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий тадқиқот натижалари асосида:

олма мевахўрининг самарали энтомофагларини кўпайтириш ва қўллаш технологияси Андижон вилояти Андижон туманидаги «Биокимё интенсив» масъулияти чекланган жамияти, Избоскан туманидаги Академик М.Мирзаев номидаги Боғдорчилик, узумчилик ва виночилик ИТИ Андижон илмий-тажриба станцияси ва «Ғ.Қамбаров боғи» фермер хўжалигидаги олма боғларида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 17 ноябрдаги 02/030-300-сон маълумотномаси). Натижада уруғмевали боғларда олма мевахўри миқдори 65,0 фоизга камайишига эришилган;

уруғ мевали боғларда олма мевахўри миқдори ортганда улар миқдорини бошқаришда самарали кимёвий воситалар ва уларни қўллашнинг мақбул меъёри ва муддатлари Андижон, Избоскан туманлари боғдорчилик хўжаликларида жами 69,8 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 17 ноябрдаги 02/030-300-сон маълумотномаси). Натижада олма ҳосилдорлиги гектарига 60,2 центнергача ошган ва қўшимча 12–13 центнер ҳосил зараркунандадан сақлаб қолинган;

уруғ мевали боғларда олма мевахўри миқдорини бошқаришда уйғунлашган кураш чоралари Андижон вилояти «Ғ.Қамбаров боғи» фермер хўжалигида 8 гектар, Академик М.Мирзаев номидаги Боғдорчилик, узумчилик ва виночилик ИТИ Андижон илмий-тажриба станциясида 45 гектар олма боғларида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 17 ноябрдаги 02/030-300-сон маълумотномаси). Натижада ҳар бир гектар олма боғидан 25–30 фоизгача соф даромад олиш имконияти яратилган.