Исмаилов Вахитхан Алихановичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Сейсмик рискни турли даражада баҳолашнинг инженер-сейсмологик асослари», 04.00.06–Геофизика. Фойдали қазилмаларни қидиришнинг геофизик усуллари (геология-минералогия фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.DSc/GM35.

Илмий маслаҳатчи: Хусомиддинов Сабриддин Самарович, физика-математика фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Сейсмология институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Нефть ва газ конлари геологияси ҳамда қидируви институти, Ўзбекистон нефть-газ саноати илмий-тадқиқот ва лойиҳалаш институти, Тошкент давлат техника университети, Россия давлат нефть ва газ университетининг Тошкент шаҳридаги филиали, DSc.27.06.2017.GM/Т.41.01 рақамли илмий кенгаш қошидаги бир марталик илмий кенгаш.

Расмий оппонентлар: Долгополов Феликс Геннадьевич, геология-минералогия фанлари доктори; Раджабов Шухрат Сайфуллаевич, геология-минералогия фанлари доктори; Ходжиметов Алиназар Ирисметович, физика-математика фанлари доктори.

Етакчи ташкилот номи: Геология ва геофизика институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: сейсмик таъсир жадаллигини регионал ва локал ўзгариш қонунияларига ва турли бино-иншоот ва ҳудудларнинг заифлик даражасини баҳолашга асосланган ҳолда сейсмик рискни турли ҳудудий даражада (маъмурий регионда, шаҳар ҳудудида ва қурилиш майдонида) баҳолашнинг илмий инженер-cейсмологик асосларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

сценария зилзиланинг параметрларини (координатаси, магнитудаси, ўчоғнинг чуқурлиги ва гипоцентрал масофаси) детерминистик нуқтаи назарда танлаш усули ишлаб чиқилган;

Ўзбекистон ҳудудида кенг тарқалган грунтлар турларини сейсмик жадаллик параметрларининг ўзгаришига таъсири аниқланган ва грунталарнинг сейсмик хусусиятлари бўйича таснифи такомиллаштирилган;

лёсс грунтларда сейсмодеформацияларни ривожланиш тезлигини сейсмик таъсир параметрларига боғлиқлигининг эмпирик тенгламаси ишлаб чиқилган;

сейсмик жадалликнинг грунт шароитига ва сейсмик тебранишни масофа бўйича сўнишга боғлиқ маконда ўзгариши аниқланган;

илк бор қурилиш майдонининг сейсмиклик даражаси бино-иншоот пойдевор асослари бўлган грунтларни мустаҳкамлаш усулларига боғлиқ ҳолда ўзгариши экспериментал аниқланган;

биноларнинг турли конструктив типлари учун бино ва иншоотларни шикастланиш даражаси ва сейсмик таъсир кучини (МSK-64 шкаласи бўйича баллда ва сейсмик тезланишларда) боғловчи заифлик функциялари ҳисобланган;

илк бор турли ҳудудий даражаларда - регионал, шаҳар ва муайян ҳудудларда сценария зилзилалари оқибатидаги бевосита талафотларни баҳолаш учун инженер-сейсмологик асослар ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Сейсмик рискни турли ҳудудий даражада (регионал ҳудудда, локал майдонда ва муайян объектда) баҳолаш учун олинган илмий инженер-сейсмологик натижалар асосида:

сценария зилзиласининг параметрларини танлаш методикаси Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигида амалиётга жорий қилинган (Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг 2018 йил 31 октябрдаги 2/4/24-3000-сон маълумотномаси). Натижада хавфсизликни таъминлашнинг стратегик йўналишларини ташкил қилиш учун ҳудудларда эҳтимоли юқори зилзила ўчоқларини аниқлаш имконини берган;

зилзила сценарияси бўйича сейсмик жадалликни прогноз қилиш методикаси ва Жиззах вилоят ҳудудида сейсмик жадалликни прогноз қилиш схематик харитаси Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг Жиззах вилоят ҳудудий бошқармасида амалиётга жорий қилинган (Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг 2018 йил 31 октябрдаги 2/4/24-3000-сон маълумотномаси). Натижада сценария зилзиласига олдиндан тайёргарлик кўриш тадбирларини ишлаб чиқиш имконини берган;

турли конструкцияли биноларнинг сейсмик заифлигини аниқлаш методикаси Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг ҳудудий бошқармаларида амалиётга жорий қилинган (Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг 2018 йил 31 октябрдаги 2/4/24-3000-сон маълумотномаси). Натижада бино ва иншоотларнинг сейсмик заифлик паспортини тузишнинг такомиллаштирилган методологик базасини яратиш имконини берган;

сейсмик рискни турли ҳудудий даражада (регионда, шаҳар ҳудудида ва қурилиш майдонида) баҳолашнинг инженер-сейсмологик асослари Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг Жиззах вилоят ҳудудий бошқармасида амалиётга жорий қилинган (Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг 2018 йил 31 октябрдаги 2/4/24-3000-сон маълумотномаси). Натижада сценария зилзиласи содир бўлганда қутқарув ишларини режалаштириш имконини берган.