Турсунов Иброҳимжон Абдуҳалимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўтлоқи бўз тупроқларда экинлардан эртаки ва юқори ҳосил етиштириш ҳамда тупроқ унумдорлигини ошириш элементларини такомиллаштириш», 06.01.01–Умумий деҳқончилик. Пахтачилик. (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2. PhD/Qx130.
Илмий раҳбар: Ўразматов Назиржон, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети Андижон филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Телляев Рихсивой Шомахамадович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Карабаев Икрамжан Тураевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Андижон вилоятининг ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида кузги буғдойдан кейин рапс ва вика оралиқ экинларини экиш ва тупроқ унумдорлигини ошириш орқали ғўзадан эртаки, юқори ва сифатли ҳосил етиштириш агротехнологиясини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Андижон вилоятининг ўтлоқи бўз тупроқлари шароитида навбатлаб экишнинг оралиқ даврида рапс ва виканинг ўсиши, ривожланиши, кўк масса ҳосили, тупроқда қолдирган анғиз ва илдиз миқдорлари аниқланган;
рапс ва вика экишнинг тупроқ агрофизик ва агрокимёвий хоссалари ўзгаришига таъсири аниқланган;
кузги буғдойдан кейин экилган рапс ва виканинг чигит униб чиқишига, ғўза навларининг ўсиши ва ривожланишига таъсири аниқланган;
турли экиш тизимларида озиқлантириш меъёрларига боғлиқ ҳолда ғўза навларининг ҳосилдорлиги ва толанинг технологик сифат кўрсаткичларига таъсири аниқланган;
оралиқ экинлардан кейин турли экиш усулларида парваришланган ғўза навларининг самарадорлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўтлоқи бўз тупроқлар шароитида экинлардан эртаки ва юқори ҳосил етиштириш ҳамда тупроқ унумдорлигини ошириш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
фермер хўжаликлари учун “Ўтлоқи бўз тупроқларда экинлардан эртаки ва юқори ҳосил етиштириш, тупроқ унумдорлигини ошириш ҳамда ғўзадан юқори ва сифатли ҳосил етиштириш агротехнологияси” тавсияномаси ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 25 июлдаги 02/021-217-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома Андижон вилояти шароитида кўп тармоқли фермер хўжаликларида экинлардан эртаки ва юқори ҳосил етиштириш ҳамда тупроқ унумдорлигини оширишда қўлланма сифатида хизмат қилган;
пахта, ғалла етиштиришнинг оралиқ даврида рапс ва вика экинларини экиш, келгуси йилда ушбу экинлар ўрнида ғўза парваришлашнинг янги агротехнологияси Андижон вилояти Олтинкўл туманида жами 130,9 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 25 июлдаги 02/021-217-сон маълумотномаси). Натижада оралиқ экинларнинг (вика, рапс) анғиз ва илдиз қолдиқлари ҳисобига ўтлоқи бўз тупроқларнинг агрофизик ва агрокимёвий хоссалрилари яхшиланган, тупроқда гумус миқдори 0,012 фоизгача ошган ҳамда келгуси йилда ғўзанинг “ЎзПИТИ-201” навини пуштага 90х12-1 экиш тизимда экиб, 80-90 минг туп/га кўчат қалинлигида, маъданли ўғитларнинг йиллик меъёри гектарига N:180, Р:126, K:90 кг қўлланилганда 4,3-4,5 центнер қўшимча пахта ҳосили олишга эришилган;
кузги буғдойдан кейин оралиқ экинлар (рапс, вика) аралаш экилиб, органик масса билан бойитилган тупроқларда ғўзани парваришлаш технологияси Андижон вилояти Шаҳрихон туманида жами 106,2 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 25 июлдаги 02/021-217-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида фермер ҳўжаликларида юқори ва сифатли пахта ҳосили етиштирилган ва рентабеллик даражаси 17,8 фоиздан 23,4 фоизгача ошганлиги аниқланган.
