Худойқулов Садирдин Каримовичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Солиқ тушумларини прогноз қилиш методологиясини такомиллаштириш», 08.00.07–Молия, пул муомаласи ва кредит (иқтисодиёт фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1.DSc/Iqt168.

Илмий маслаҳатчи: Алимарданов Мухамаджон Ибрагимович, иқтисодиёт фанлари доктори.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Банк-молия академияси ва Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc27.06.2017.I.15.01.

Расмий оппонентлар: Тошматов Шухрат Амонович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Пўлатов Дилшод Хакбердиевич, иқтисодиёт фанлари доктори; Хотамов Комил Раббимович, иқтисодиёт фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Тошкент  молия институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон Республикаси давлат бюджетига солиқ тушумларини прогноз қилишнинг методологик муаммоларини тадқиқ қилиш ва илмий-услубий асосларини такомиллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

солиқларни прогноз қилишнинг ташкилий-услубий модели прогноз жараёнининг изчиллиги ва тизимлилигини таъминловчи «мақсад – мақсадга мувофиқ жараён – оптимал натижа» триадасига асосланган таркибни киритиш орқали такомиллаштирилган;

солиқ салоҳияти ва бюджет тизимининг ўзаро алоқадорлигини солиқ сиёсатининг адолатлилик тамойилини мувозанат сифатида ўрнатилишини таъминлаш талаблари асосида миллий иқтисодиёт ва ҳудудлар бўйича солиқ салоҳиятини баҳолаш услуби ишлаб чиқилган;

бюджет тизимига кирувчи бюджетларнинг даромадларини шакллантиришда муҳим аҳамият касб этувчи солиқ турлари бўйича, уларнинг фискал хусусиятларини эътиборга олган ҳолда солиқ тушумларини прогноз қилиш модели ишлаб чиқилган;

корхоналарнинг солиқ тўловларини тўлаш имкониятини баҳолашнинг ўзаро боғлиқ ташкилий-амалий компонентларини қамраб олган солиқ мажбуриятини бажариш модели ишлаб чиқилган;

муайян солиқ турлари кесимида турли омиллар таъсирчанлиги даражасининг муҳимлиги коэффициентлари асосида корреляцион боғлиқлик жадвали ишлаб чиқилиб, унинг воситасида давлат бюджети жами даромадларининг 2018-2023 йилларга мўлжалланган прогноз кўрсаткичлари аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Солиқ тушумларини прогноз қилиш методологиясини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

солиқларни прогноз қилишнинг ташкилий босқич, таҳлилий босқич, амалга ошириш босқичи ва якуний босқичдан иборат ташкилий-услубий модели бюджет-солиқ тизимида солиқларни прогноз қилиш жараёнига амалиётда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2018 йил 12 июндаги 16/2-13262-сон, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2018 йил 12 октябрдаги ДС/03-04-08/4188-сон маълумотномалари). Натижада солиқ тушумларини прогноз қилиш жараёнини амалга оширишдан кўзланган мақсад – солиқ тушумлари бўйича прогноз кўрсаткичларининг объективлиги ва тўғрилигини таъминлашга олиб келган;

миллий иқтисодиёт ва ҳудудлар бўйича солиқ салоҳиятини аниқлаш услуби бюджет-солиқ тизимида солиқларни прогноз қилиш жараёнидаги энг муҳим бўғинлардан бири бўлган солиқ салоҳиятини баҳолаш амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2018 йил 12 июндаги 16/2-13262-сон,  Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2018 йил 12 октябрдаги ДС/03-04-08/4188-сон маълумотномалари). Мазкур услубни амалиётга жорий қилиниши натижасида республика ва ҳудудлар миқёсида солиқ салоҳиятини аниқ баҳолаш имкониятини берган ва унга асосланган ҳолда турли даражадаги солиқ салоҳиятини баҳолаш орқали солиқ тушумларини тўғри прогнозлаштиришга эришилган;

солиқ турлари бўйича солиқ тушумлари прогнозини амалга ошириш модели бюджетнинг даромадлар қисмини шакллантиришда тушумларнинг прогноз кўрсаткичларини аниқлашда бюджет тизимида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2018 йил 12 октябрдаги ДС/03-04-08/4188-сон маълумотномаси). Мазкур моделнинг амалиётга жорий қилиниши натижасида бюджет тизимига кирувчи бюджетларнинг даромадларини шакллантиришда муҳим аҳамият касб этувчи солиқ турлари бўйича уларнинг фискал хусусиятларини эътиборга олган ҳолда солиқ тушумларини прогноз қилишнинг услубий асослари такомиллашган;

корхоналарда солиқ мажбуриятини бажариш модели республикадаги солиқ тўловчи корхоналар амалиётида фойдаланишга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Хусусийлаштирилган корхоналарга кўмаклашиш ва рақобатни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2018 йил 15 майдаги 1443/04-16-1-сон маълумотномаси). Мазкур моделнинг амалиётга жорий қилиниши натижасида корхоналарда юзага келиши мумкин бўлган дебиторлик ва кредиторлик тўловларининг ўз вақтида бартараф этилиши, молиявий маблағлар ҳаракатининг тўғри бошқарилиши, корхоналар молиявий бошқарув жараёни самарадорлигининг ошиши, солиқ мажбуриятларини бажармаганлик учун молиявий жавобгарликнинг олдини олиниши ҳамда давлат бюджетига солиқ тушумларининг ўз вақтида келиб тушиши таъминланган;

«Солиқ тушумларини прогноз қилишда омилар таъсирининг корреляцион боғлиқлик жадвали»га асосланиш борасидаги  таклиф бюджет-солиқ тизимида солиқларни прогноз қилиш жараёнига амалиётда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2018 йил 12 июндаги 16/2-13262-сон, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2018 йил 12 октябрдаги ДС/03-04-08/4188-сон маълумотномалари). Мазкур таклифни амалиётга жорий қилиш орқали солиқ тушумларини прогноз қилишда энг муҳим босқичлардан ҳисобланган прогноз кўрсаткичларга таъсир этувчи омилларнинг даражасини аниқлашга, пировардида эса, солиқ тушумларини прогноз қилишдаги якуний натижаларнинг ишончилигини таъминлашга эришилган.