Курбаниязова Гулсауир Танирберген қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақидаги эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Жануби-ғарбий Помир-Олойдаги Гагеа Салисб. туркуми (Ўзбекистон миқёсида)”, 03.00.05-Ботаника (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/B722.
Илмий раҳбар: Левичев Игор Германович, биология фанлари номзоди.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ботаника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ботаника институти, DSc.02/30.12.2019.В.39.01.
Расмий оппонентлар: Рахимова Ташханим, биология фанлари доктори, профессор; Эсанов Ҳусниддин Қурбонович, биология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий-амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жанубий-ғарбий Помир-Олойда тарқалган Гагеа туркумини морфологик, эко-географик ва молекуляр хусусиятларини аниқлаш орқали, таксономик ҳолатини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Жануби-Ғарбий Помир-Олой (Ўзбекистон миқёсида) флорасида тарқалган Гагеанинг 47 таксонларидан иборат замонавий конспекти яратилган ва таксонларни аниқлаш калити тузилган;
туркумнинг қурғоқчил яшаш жойлари шароитларига мослашган илдизларининг ўзига хос хусусиятлари (веламен турлари) аниқланди ҳамда пиёзчалари, илдизолди ва поя барглари, шунингдек, генератив органларининг морфологик белгилари тавсифланган;
Ўзбекистон флораси учун янги бўлган Гагеа пакистаниcа Левичев эт Али ва Г. wалличии Левичев эт Али турлари аниқланган;
туркум таксонларнинг ботаник-географик раёнлар, ареал типлари ва баландлик минтақалари бўйича ва тўр тизимли хариталаш бўйича географик таҳлили ўтказилган;
илк бор Жануби-ғарбий Помир-Олой ҳудудидаги Гагеа туркуми вакиллари учун ядро ДНКсининг ИЦ таҳлили амалга оширилган. Бу эса Гагеа туркуми учун тўққиз сексиядан иборат 32 туридан филогенетик дарахт тузилган. Учта асосий клад аниқланган бўлиб, улар туркум ичидаги филогенетик боғлиқликлар ва анъанавий сексиялар таснифи замонавий молекуляр-филогенетик тадқиқотлар натижаларига мос келмаслигини кўрсатилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Жануби-ғарбий Помир-Олой ҳудудида тарқалган Гагеа туркумини таксономик, географик ва экологик ўрганиш натижасида олинган илмий натижалар асосида:
Гагеа туркумининг 22 турларининг 1005 намунаси гербарий наъмуналари асосидаги маълумотлар базаси Глобал биохилма-хиллик маълумотлари тизимига (www.гбиф.орг, ГБИФ) киритилган (Глобал биохилма-хиллик маълумотлари базаси сертификати www.гбиф.орг, 2024-йил 5 мартдаги №002 гувоҳномаси). Натижада, ГБИФ порталида ўсимликлар туркуми базасини бойитишга хизмат қилган, шунингдек, туркумнинг глобал географик, таксономик ва экологик таҳлил қилиш имконини берган;
Жануби-ғарбий Памир-Олой ҳудудида (Ўзбекистон миқёсида) тарқалган Гагеа туркумига оид 25 та турнинг 1000 дан ортиқ гербарий намуналари Ўзбекистон Миллий гербарийси (ТАШ) илмий ноёб объекти фондига тақдим этилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 29.01.2025 йилдаги маълумотномаси №4/1255-258-сон маълумотномаси).