Сайдазимова Умида Турахановнанинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «XVII–XVIIIасрлар корейс насрининг маънавий-эстетик концепциялари», 10.00.05 – Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.DSc/Fil91.

Илмий маслаҳатчи: Маннанов Абдурахим Муталович, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон миллий университети, DSc. 27.06.2017.Fil.21.01.

Расмий оппонентлар: Мухибова Улпатхон Учқуновна филология фанлари доктори, доцент; Каримов Баходир Нурметович, филология фанлари доктори, профессор, Kim Phil Кангнам университети профессори.

Етакчи ташкилот: Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади XVII – XVIII асрлар корейс насрида инсон эътиқоди, диний дунёқарашининг акс эттирилиши масалалари, сосол (소설) мисолида корейс насрига хос миллий менталитет феномени, ғоявий – эстетик қарашлар, умуминсоний қадриятлар, асарлар поэтикасини ёритиб беришдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

XVII–XVIII асрлар корейс адабиётига таъсир кўрсатган конфуцийчилик, даосизм, буддизм каби диний қараш ва таълимотларга асосланиб корейс насрида миллий ғояни ифодаланиши исботланган;

корейс насрида миллий менталлик феномени бўлган: ҳурмат категорияси хё (효), итоаткорлик, кўнгли очиқлик, некбинлик сифатларини кўрсатувчи хан (한), яхшилик ва ёмонлик, муҳаббат ва садоқат, юксаклик ва тубанлик каби маънавий-эстетик категориялар, озодлик концепти, идеал ҳаёт ва идеал қаҳрамонлар ҳақидаги тасаввурларнинг моҳияти асосланган;

сосол (소설) насрий асарлар туркумига кирувчи асарларнинг пхэсол (패설) кичик насрий асарлар асосида юзага келганлиги аниқланган;

Пак Чи Вон асарларида сирхак ҳаракатининг ватанпарварлик ғоялари, маънавий қадриятлар, олижаноблик, инсонийлик фазилатлари устунлик қилиши далилланган;

Ким Манжуннинг «Са хонимнинг жануб бўйлаб саргардонликлари» ва «Тўққиз кишининг булутли туши» романларида корейс халқига хос дунёқарашнинг икки тенденцияси – одиллик ва шахснинг ички уйғунлиги намоён бўлиши ҳамда давлат аҳамиятига молик муаммолар шахсий муаммолардан устунлиги асосланган;

XVII–XVIII асрлар корейс насри поэтикаси ва унга хос «шартли гўзаллик» ўрнига моддийлашган табиат тасвири, образларни тавсифлаш ва тасвирлашда табиат манзараларидан кенг фойдаланиш, инсоннинг табиатдаги ўрнини аниқлаш, қаҳрамонлар тасаввурида оламнинг маконларга бўлиниши каби адабий анъаналар янгиланган бадиий воситалар орқали акс эттирилиши исботланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: XVII–XVIII асрлар корейс насри маънавий-эстетик концепцияларининг тадқиқи бўйича ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:

сосол (소설) насрий асарлар ва пхэсол (패설) кичик насрий асарлар таҳлили натижасида олинган илмий-назарий қарашлардан Ф-1-139 рақамли «Шарқ халқлари адабиёти тарихи ва жанрлар типологияси» мавзусидаги фундаментал тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Фан ва технологияларни ривожлантириш ва мувофиқлаштириш қўмитасининг 2017 йил 15 февралдаги 0313/158-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши корейс адабиёти тарихида сосол (소설) насрий асарлар туркумининг ривожланиши ва миллий адабиётга мослашиши, корейс адабиётшунослигини замонавий терминлар билан таъминлашга хизмат қилган;

корейс насрида миллий менталлик феномени бўлган ҳурмат категорияси хё (효) маънавий-эстетик концепциясини тадқиқ этиш бўйича олинган илмий хулосалардан Ўзбекистон-Корея дўстлик ва маданий-маърифий алоқалар жамияти томонидан ўтказилган илмий семинарларда фойдаланилган (Ўзбекистон-Корея дўстлик ва маданий-маърифий алоқалар жамиятининг 2018 йил 24 сентябрдаги 17-18-сон маълумотномаси). Натижада корейс классик адабиётида юз берган жараёнлар, унинг ривожланиш динамикаси, ўрта асрлар воқелигининг ўзига хос жиҳатларини ўзида акс эттирган «Сим Чхон ҳақида қисса»нинг яратилиш тарихи, унинг ҳануз халқ эътиборини қозониб келаётганлиги сабабларини очиб беришга хизмат қилган;

«Чхунхян ҳақида қисса» асарининг сюжет ва композицион қурилиши таҳлили жараёнида олинган илмий натижалардан Ўзбекистон корейс маданий марказлари илмий фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон корейс маданий марказлари уюшмасининг 2018 йил 25 сентябрдаги 219-сон маълумотномаси). Натижада «Чхунхян ҳақида қисса»даги реалистик тенденциялар, корейс насридаги муҳаббат ва садоқат категориялари Ўзбекистон корейс маданий марказлари уюшмаси аъзоларида корейс қиссаларидаги ғояларни тўғри талқин этиш имкониятини яратган;

корейс насрининг XVII–XVIII асрларда юз берган тарихий-маданий жараёнлар билан ўзаро алоқаси, бадиий асарларда маданий ҳодисаларнинг акс эттирилиши масаласи Сежонг институти илмий фаолиятига сингдирилган (Корея Республикасининг Тошкентдаги Сежонг институти 2018 йил 25 сентябрдаги маълумотномаси). Натижада корейс халқининг менталитетини белгилайдиган тамойиллар ҳақидаги анъанавий тасаввурлар, ўрта асрларда Кореяда юз берган мураккаб адабий-маданий ва ижтимоий-сиёсий жараёнларни ўрганишга асос бўлган;

XVII–XVIII асрлар корейс насрининг бадиий-эстетик хусусиятлари таҳлили ва асарлар таржималари Ўзбекистон Миллий телерадио-компаниясининг «Маҳалла» телерадиоканалида туркум эшиттиришлар тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг «Маҳалла» телерадиоканали давлат унитар корхонаси, 2018 йил 24 сентябрдаги 04-87-сон маълумотномаси). Тадқиқотга тортилган сосол насрий асарлар туркумига мансуб қиссалар эшиттиришларнинг мазмунини бойитишга хизмат қилган;

корейс романи поэтик хусусиятлари таҳлилидан Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг «Дунё адабиёти» туркум кўрсатувларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Маданият ва маърифат» давлат унитар корхонаси 2018 йил 9 октябрдаги 02-16/472-сон маълумотномаси). Натижада XVII аср корейс адабиётида роман жанрининг асосчиси, йирик сюжетли асарлар муаллифи Ким Манжун ижоди бўйича кўрсатувлар тайёрлашга асос бўлган.