Нуриддинова Хуршида Тошевнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Чирчиқ дарёси ҳавзаси асосий тупроқлари азот фонди ва унинг деҳқончилик таъсирида ўзгариши», 06.01.04–Агрокимё (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/Qx14.

Илмий раҳбар: Боиров Абдунаби Жўраевич, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx/B.43.01.

Расмий оппонентлар: Рискиева Хуршида Турсуновна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори; Атабаев Маъруф Махмудович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Чирчиқ дарёси ҳавзаси ўрта ва қуйи оқими тупроқлари азоти фракциявий таркибининг деҳқончилик таъсирида ўзгаришларини аниқлаш асосида тупроқ азот фондини мақбул бошқаришнинг илмий асосларини ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор ҳавза ўрта ва қуйи оқими тупроқлари азоти фракциявий таркибига тупроқлар хусусиятлари ва ривожланиши шароитлари (жойнинг денгиз сатҳидан баландлиги ва қиялик экспозицияси) нинг таъсири аниқланган;

тўқ тусли ва типик бўз тупроқлар азот фонди ва унинг фракциявий таркибининг деҳқончилик таъсирида ўзгаришлари аниқланган;

«ғўза-кузги буғдой» тизимида минерал ўғитлар билан бирга гўнгни турли меъёрларининг тупроқ азот фондига,  «тупроқ-ўғит-ўсимлик» тизимида азот мувозанатига таъсири аниқланган;

ушбу тизимда минерал ўғитлар билан бирга қўлланилган гўнгнинг тупроқда гумус ва азотнинг дефицитсиз ва ижобий мувозанатини ҳамда экинларнинг юқори ҳосилдорлигини таъминловчи мақбул меъёрлари асосланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Чирчиқ дарёси ҳавзаси асосий тупроқлари азоти фракциявий таркибининг деҳқончилик таъсирида ўзгаришлари бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:

«Суғориладиган тупроқлар унумдорлиги ва «ғўза-кузги буғдой» тизимида экинлар ҳосилдорлигини таъминлашда минерал ва органик ўғитлардан самарали фойдаланиш бўйича тавсиялар» тавсияномаси ишлаб чиқилган ва қишлоқ хўжалиги амалиётига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 3 июлдаги 07/023-178-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликлари тупроқларининг агрокимёвий хусусиятларини ҳамда ғўза ва кузги буғдойнинг ўсиши ва ривожланиши яхшиланиши аниқланган;

тупроқда гумус ва азотнинг ижобий мувозанатини  таъминловчи минерал ва органик ўғитларни биргаликда қўллаш агротадбири Тошкент вилоятининг Бўка туманида 52 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 3 июлдаги 07/023-178-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликларида қўшимча гектаридан 4,1-4,8 центнер пахта ҳосили, кузги буғдойдан қўшимча 5,8-6,5  центнер дон ҳосили олишга ҳамда фермер хўжаликлари экин майдонлари тупроқларини гумус ва азотга бойитишга эришилган;

минерал ва органик ўғитларни биргаликда қўллашнинг тавсия этилган мақбул меъёрлари Тошкент вилоятининг Оққўрғон тумани фермер хўжаликларида 22 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 3 июлдаги 07/023-178-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликлари тупроқлари унумдорлигини сақлаган ҳолда, қўшимча  гектаридан 3,7-4,4 центнер пахта ҳосили, кузги буғдойдан қўшимча 5,3-6,6 центнер дон ҳосили олинган.