Очилов Акрам Одиловичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Юқори малакали кадрлар  тайёрлашни бошқариш самарадорлигини ошириш», 08.00.13–Менежмент (иқтисодиёт фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.DSc/Igt32.

Илмий маслаҳатчи: Зайнутдинов Шавкат Нуритдинович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.27.06.2017.I.16.01.

Расмий оппонентлар: Абдурахманов Қаландар Ходжаевич, академик, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Рахимова Дилфуза Нигматовна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Саидов Мухаммадали Хакимович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Тошкент молия институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: юқори малакали кадрлар тайёрлашни  бошқариш самарадорлигини ошириш бўйича илмий-назарий, илмий-услубий ва илмий-амалий таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

замонавий инновацион иқтисодиётда натижаларга йўналтирилган контроллинг менежмент тамойилига мувофиқ «бутун умр давомида таълим» («life-learning») концепциясига ўтиш зарурати юзасидан олий таълим тизимида фанлар сонини оптималлаштириш ва ОТМларида ўқиш муддатини бир йилга қисқартириш асосида бакалаврлар ва магистрлар тайёрлашни бошқариш самарадорлигини ошириш механизми ишлаб чиқилган;

олий таълим сифатини оширишни бошқаришнинг кўп босқичли модели таклиф этилган ҳамда ОТМларида шаклан миллий ва мазмунан глобал таълим стратегиялари (таълим жараёнида «устоз-шогирд», инновацион бошқарув, ОТМ фаолиятининг компонентлари бўйича қиёсий таҳлил этиш («benchmarking»), умумкасбий ва мутахассислик компетенцияларига асосланган таълим бериш («tuning»), антиплагиат («TURNITIN») ва ички бошқарув тизимлари (ИНТРАНЕТ)ни қўллаш  зарурати асослаб берилган;

кадрлар тайёрлашни бошқариш самарадорлигини оширишда ўқув режалари, дастурлари ва йўналиш (мутахассислик) фанларини оддийликдан мураккабликка йўналтирган ҳолда «кириш»–«оралиқ»–«якуний» («Itroductory–intermediate–advanced») босқичлар асосида ўқитишни ташкил этиш таклифлари асослаб берилган; 

таълим стандартларини ўзлаштириш даражасига мувофиқ бакалавриат таълим йўналишлари битирувчиларига янги шаклдаги табақалаштирилган-тоифали дипломлар ва “Бакалаврнинг сифат кўрсаткичлари” (интеллектуал, маънавий ва бошқарувчилик қобилиятлари рейтинги) иловасини бериш асосида талабалар ўртасида соғлом рақобатни вужудга келтириш механизми таклиф этилган;

меҳнат ва таълим хизматлари бозорининг талаблари, таклифлари ва ОТМларининг мос йўналиш(мутахассислик)лари асосида битирувчиларни корхоналарнинг бўш ўринларига тақсимлаш модели ҳамда «Корхона ва ташкилотларда ишлаётган ОТМлари битирувчилари фаолиятининг ижтимоий-иқтисодий самарадорлигини аниқлаш методологияси» орқали бакалаврлар ва магистрларни ишга жойлаштириш самарадорлигини ошириш механизми ишлаб чиқилган;

глобаллашув жараёнларида рақобат муҳитининг кескинлашуви шароитида ОТМларининг рейтинги, рақобатбардошлиги ва фаолият кўрсатиш самарадорлигини оширишда SWOT-таҳлили ва маркетинг-менежментнинг янги элементи (8Р–профессионал билимлар(professional knowledge))ни  қўллаш ҳамда олий таълим-фан-ишлаб чиқариш интеграцияси натижаларини прогнозлаштириш механизми таклиф этилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Юкори малакали кадрлар тайёрлашни бошкариш самарадорлигини ошириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:

замонавий инновацион иқтисодиётда натижаларга йўналтирилган контроллинг менежмент тамойилига мувофиқ «бутун умр давомида таълим» («life-learning» концепциясига ўтиш зарурати юзасидан олий таълим тизимида фанлар сонини камайтириш ва ОТМларида ўқиш муддатини бир йилга қисқартириш орқали бакалаврлар ва магистрлар тайёрлашни бошқариш самарадорлигини ошириш бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 13 ноябрдаги 89-03-3873-сон маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши натижасида жамиятда 10000 нафар аҳолига тўғри келувчи юқори малакали кадрлар сони, ОТМлари талабалари билим ва малакаларининг мукаммаллашув даражаси, жамият аъзоларининг интеллектуал потенциали ва мамлакатнинг инсон тараққиёти индекси кўрсаткичлари оширилади;

олий таълим сифатини оширишни бошқаришнинг кўп босқичли модели ҳамда ОТМларида шаклан миллий ва мазмунан глобал таълим стратегиялари (таълим жараёнида «устоз-шогирд», инновацион бошқарув, ОТМ фаолиятининг компонентлари бўйича қиёсий таҳлил этиш («benchmarking»), умумкасбий ва мутахассислик компетенцияларига асосланган таълим бериш («tuning»), антиплагиат («TURNITIN») ва ИНТРАНЕТ ички бошқарув тизимлари)ни қўллаш таклифи Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 16 декабрдаги 89-03-3310-сон ва 2018 йил 13 ноябрдаги 89-03-3873-сон  маълумотномалари). Мазкур илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши ҳар бир босқичда таълим иштирокчиларининг вазифалари мазмуни ва масъулиятлилик даражасини ошириб, бошқариш самарадорлигини ўртача 9,0 фоизга ва ОТМлари битирувчиларининг умумий рейтингини 0,1 баллга оширилишига, бир ўқув йилида бир нафар талабага сарфланган харажатларнинг 6,5 минг сўм(0,79$)га камайтирилишига олиб келган; ОТМлари битирувчилари рейтингини 0,1 баллга оширилиши натижасида 2017 йилда 10,5 млрд.сўм иқтисодий самара олинган;

олий таълим муассасаларида юқори малакали кадрлар тайёрлашни бошқариш самарадорлигини оширишда ўқув режалари ва дастурларини оддийликдан мураккабликка босқичма-босқич йўналтирилган ҳолда «кириш – «оралиқ» – «якуний» («Itroductory-intermediate-advanced») тарзида ўқитишни ташкил этиш бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 13 ноябрдаги 89-03-3873-сон маълумотномаси). Мазкур илмий янгилик орқали ўқув режалари ва дастурларининг кетма-кетликда тузилишига, талабаларнинг фанларни оддийликдан мураккаблик даражасига йўналтирилган ҳолда босқичма-босқич ўрганишлари асосида ОТМларида кадрлар тайёрлашни бошқариш самарадорлигини оширишга эришилган;

таълим стандартларини ўзлаштириш даражасига мувофиқ бакалавриат таълим йўналишлари битирувчиларига янги шаклдаги табақалаштирилган-тоифали дипломлар ва («Бакалаврнинг сифат кўрсаткичлари (интеллектуал, маънавий ва бошқарувчилик қобилиятлари рейтинги)» иловасини бериш асосида талабалар ўртасида соғлом рақобатни вужудга келтириш механизми Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги амалиётига жорий этиш учун қабул қилинган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 13 ноябрдаги 89-03-3873-сон маълумотномаси). Натижада давлат таълим стандартлари талабларини талабалар томонидан ўзлаштириш даражасига кўра ўқув жараёнида талабаларнинг соғлом рақобатлашувига олиб келади, иш берувчиларга бакалаврни унинг дипломи ҳамда дипломнинг асосий (ДТС бўйича баҳолари ва рейтинги) ва иккинчи (сифат кўрсаткичлари) иловасига асосан баҳолаш ва ишга олиш бўйича қарор  қилишларига имконият яратади;

меҳнат ва таълим хизматлари бозорининг талаблари, таклифлари ва ОТМларининг мос йўналиш(мутахассислик)лари асосида битирувчиларни корхоналарнинг бўш ўринларига тақсимлаш модели ҳамда «Корхона ва ташкилотларда ишлаётган ОТМлари битирувчилари фаолиятининг ижтимоий-иқтисодий самарадорлигини аниқлаш методологияси» орқали бакалаврлар ва магистрларни ишга жойлаштириш самарадорлигини ошириш механизми Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги «Давсувхўжаликназорат» давлат инспекцияси амалиётига жорий этилган («Давсувхўжаликназорат» давлат инспекциясининг 2017 йил 7 апрелдаги 107-сон маълумотномаси). Таклиф этилган моделнинг амалиётга жорий қилиниши натижасида битирувчилар ишга жойлашувининг тезлашиши корхона ва ташкилотларнинг олий маълумотли кадрларга бўлган эҳтиёжларини қондириш ва юқори малакали кадрларнинг жамиятга хизмат қилиш даражасини оширган;

глобаллашув жараёнларида рақобат муҳитининг кескинлашуви шароитида ОТМларининг рейтинги, рақобатбардошлиги ва фаолият кўрсатиш самарадорлигини оширишда SWOT-таҳлили ва маркетинг менежментнинг янги элементи(8Р–профессионал билимлар(professional knowledge))ни қўллаш ҳамда олий таълим-фан-ишлаб чиқариш интеграцияси натижаларини прогнозлаштириш механизми 5А230108 – «Монополияга қарши бошқарув ва рақобатни ривожлантириш» мутахассислиги талабаларига «Корхона рақобатбардошлигини баҳолаш» фанини ўқитишда фойдаланилган  (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 13 ноябрдаги 89-03-3873-сон маълумотномаси). Натижада талабаларнинг назарий ва амалий билимларини оширган ва ОТМларида кадрлар тайёрлашни бошқаришда рақобат бозорини ривожлантириш учун хизмат қилган;

юқори малакали кадрлар тайёрлашни бошқариш самарадорлигини ошириш бўйича олинган илмий таклифлар ва тавсиялар «Ёшларга оид давлат сиёсати тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунининг «Ёшларга оид давлат сиёсатининг асосий йўналишлари» номли
5-моддасининг 10,12 ва 14-бандлари; «Маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг ёшларга оид давлат сиёсати соҳасидаги ваколатлари» номли 8-моддасининг 2, 4, 6 ва 7-бандлари; «Таълимни давлат томонидан бошқариш органларининг ва таълим муассасаларининг ёшларга оид давлат сиёсати соҳасидаги ваколатлари» номли 10-моддасининг 4-6 ва 8-бандлари; «Иқтидорли ва истеъдодли ёшларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш» номли 25-моддасининг 2,5-8-бандларида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Фан, таълим, маданият ва спорт масалалари қўмитасининг 2017 йил 28 апрелдаги 04/5-06-086-сон маълумотномаси). Қонунчилик ҳужжатларининг тайёрланишида илмий тадқиқот ишининг илмий таклифлари ва тавсияларидан мақсадли фойдаланилган.