Жумартова Улбозор Убайдуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Чизиқли ва тармоқланган тузулишли акрил мономерлари (со)полимерларининг синтези”, 02.00.06 – ъъЮқори молекуляр бирикмалар ̓ ̓ (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2024.1.PhD/К725.
Илмий раҳбарнинг Ф.И.Ш., илмий даража ва унвони: Бозоров Нурад Исматович, кимё фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Полимерлар кимёси ва физикаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи: ИК рақами: Полимерлар кимёси ва физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.K/FM/T.36.01.
Расмий оппанентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Рафиков Адхам Салимович, кимё фанлари доктори, профессор; Каримов Аминжон, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: радикал полимерланишни қўллаш билан акрил мономерлари асосида чизиқли ва тармоқланган тузилишли (со)полимерларни синтез қилиш, уларнинг физик-кимйовий хоссаларини ўрганиш ҳамда амалда қўллаш имконийатларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
оксидловчи-қайтарувчи инициаторлар иштирокида акриламиднинг радикалли полимерланишининг асосий қонуниятлари ўрганилган ва сувда эрувчан полиакриламидни олиш жараёнида пҲ муҳити ва эритманинг зичлиги муҳим рол ўйнаши исботланган;
акриламид хитозан пайванд сополимерланишининг молекуляр массасига занжирнинг ўсиш зонасида акрил мономерлари консентрациясининг ошиши таъсири кўрсатилган;
молекулйар динамика усулларидан фойдаланган ҳолда хитозан иштирокида акриламиднинг радикалли сополимерланиш механизми назарий таҳлил қилинган бўлиб, ўрганилган шароитларда нафақат, хитозандаги гидроксил, балки амино- гуруҳларида ҳосил бўлган фаол марказларга ҳам акриламид звеноларининг маълум кетма-кетликда бирикиши исботланган;
илк бор синтез қилинган полиакриламид ва техник углероддан фойдаланиб, полимерли тизимлар олинган ва улар асосида нанотолалар шакллантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Чизиқли ва тармоқланган тузилишли акрил мономерлари (со)полимерларининг синтези бўйича олинган натижаларга кўра:
“Навоийазот” АЖда ишлаб чиқарилган акриламиднинг сувли эритмаси асосида флокулйант ишлаб чиқариш технологийаси ишлаб чиқилган (“Навоийазот” АЖ нинг 29 сентабр 2023-йилда КС ва МҲП ишлаб чиқаришнинг 701- цехида йанги турдаги маҳсулотлар ишлаб чиқаришни ташкил этиш бўйича ўтказилган техник йигʻилиш байони). Натижада, юқори молекуляр массали, сувда юқори эрувчанликка эга полиакриламид синтез қилишга эришилган;
олинган тадқиқот натижаларидан “Юқори молекулали бирикмалар ва пластмассалар технологияси” кафедраси 60710100-Кимёвий технология (юқори молекулали бирикмалар) ёʻналишида “Юқори молекулали бирикмалар кимёси ва физикаси” ва “Мономерларни синтез қилиш усуллари” фанларини ўқитиш жараёнида фан дастури ва силлабуслар ишлаб чиқишда фойдаланилган (Тошкент кимё-технология институтининг 2024 йил 2 декабрдаги 1/04-3103-сон маълумотномаси). Натижада, талабаларнинг фан бўйича билим ва кўникмаларини шакллантиришга эришилган.