Тажибаева Дилфуза Эркиновнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «ХХ асрнинг сўнгги чораги ўзбек шеъриятида поэтик услуб муаммолари», 10.00.02–Ўзбек адабиёти (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.PhD/Fil.260.

Илмий раҳбар: Болтабоев Ҳамидулла, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.27.06.2017.Fil.05.02.

Расмий оппонентлар: Каримов Наим Фотиҳович академик, филология фанлари доктори, профессор; Сабирдинов Акбарали Ғофурович филология фанлари доктори, доцент.

Етакчи ташкилот номи: Алишер Навоий номидаги Ўзбек тили ва адабиёти университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқот мақсади: ХХ асрнинг сўнгги чораги ўзбек шеъриятидаги поэтик услуб муаммосини Хуршид Даврон, Шавкат Раҳмон ва Усмон Азим ижоди мисолида ўрганиш, уларнинг идрок ва ифода этиш услубларини энг сара асарлари орқали тадқиқ этишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Хуршид Даврон ижодидаги тарихий тимсол яратишнинг ўзига хослиги, Шавкат Раҳмон шеъриятидаги фалсафий-ижтимоий услуб, Усмон Азим ижодидаги исёнкорлик поэтик тимсоллар ифодаси орқали  аниқланган; 

ижодкор индивидуаллиги ва бадиий асар услуби ўртасидаги боғлиқлик  ХХ асрнинг сўнгги чораги ўзбек шеърияти вакиллари ижоди мисолида очиб берилган;

Хуршид Даврон, Шавкат Раҳмон, Усмон Азим шеъриятида анъанавий рамзий рангларнинг ўзгача маънолари, рамзий-мажозий тимсоллар қўлланилишда услуб ва жанр муносабати аниқланган;

ижодкор услуби унинг чизгилари, яъни мазмун ва моҳият бирлиги, бадиий санъатлар, поэтик фигуралар ва  кўчимлар  ифодасида юзага чиқиши исботланган;

шакл ва мазмун, мавзу ва ғоя бирлигида ўзбек халқининг миллий тафаккур тарзи ва бадиий-эстетик идеалининг намоён бўлиши исботланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

ХХ асрнинг сўнгги чораги ўзбек шеъриятида поэтик услуб муаммолари бўйича олинган натижалар асосида:

Хуршид Даврон шеъриятида ранг билан боғлиқ рамзий-мажозий тимсолларнинг турли хил кўринишлари мавжудлиги, оқ ранг – поклик, беғуборлик, яшил ранг – янгиланиш, жонланиш, мовий ранг – мусаффолик, чексизлик, қора ранг – зулмат, сариқ ранг – тушкунлик, унутиш маъноларини ифодалаб келиши, Шавкат Раҳмон услубида фалсафий-ижтимоий руҳдаги шеърлар ўзига хос ўрин эгаллаши, шоирни ижтимоий ҳаётда бўлиб ўтаётган воқеа-ҳодисалар, инсоний муносабатлардаги зиддиятларнинг ўйлантириши, фуқаролик бурчи, шоирлик масъулияти, руҳий барқарорлик шоир услубининг олмос қирраларини безаб туриши, Усмон Азим шеърларида исёнкорликнинг рамзий ва мажозий кўринишларининг ифодаланиши, унинг қаҳрамони ҳақиқат ва эзгулик йўлида ўзини қурбон қилишга, халқ манфаатларини ҳимоя қилишга, адолатсизлик ва ҳар қандай разилликларга қарши курашишга тайёр исёнкор характернинг мажозий  кўриниши эканлиги тўғрисидаги хулосалардан Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетидаги Ф1-02 рақамли “Адабиётшунослик тарихининг фундаментал тадқиқи” фундаментал лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 27 августдаги 89-03-3054-сон маълумотномаси). Натижада юқорида кўрсатилган фундаментал лойиҳанинг “Замонавий ўзбек шеъриятида бадиий услуб”, “Поэтик услуб ва шакл ҳамда жанр муносабатлари” каби бўлимлари бойитилган ва “бадиий асар услуби”, “ижодий ўзига хослик” каби илмий истилоҳлар изоҳлари мукаммаллаштирилган;

Хуршид Даврон, Шавкат Раҳмон ва Усмон Азимлар ижодий ўзига хослигига оид хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Наманган вилояти телерадиокомпаниясининг “Гул диёрим, Наманган” бадиий мусиқали кўрсатуви сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Наманган вилояти телерадиокомпаниясининг 2018 йил 15 октябрдаги 08-02-817-сон маълумотномаси). Натижада ушбу телекўрсатув учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашган, илмий далилларга бой бўлиши таъминланган;

Хуршид Даврон ҳаёти ва ижодига бағишланган ва шоирнинг “Баҳордан бир кун олдин” шеърий китобининг тақдимотида, уюшма қошидаги “Музаффар сўз” тўгараги аъзоларига Шавкат Раҳмон  шеъриятига бағишланган маҳорат дарсларини ўтказишда, Усмон Азимнинг “Дарс”, “Бахшиёна”, “Иккинчи апрель” китобларига киритилган асарларини таҳлилига бағишланган  ёш шоирларга давра суҳбатлари ўтказишда Д.Тажибаеванинг диссертация материалларидан фойдаланилган (Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси Наманган вилояти бўлимининг 2018 йил 12 октябрдаги 121/01-сон маълумотномаси). Натижада, маҳорат дарсларида ёш авлод қалбида миллий адабиётимизга бўлган эҳтиромни шакллантириш, китобхонлик маданиятини ошириш, ижодкорлардаги поэтик усулларнинг ўзига хослигига алоҳида урғу берилган. Иштирокчиларда ўзбек шеъриятига нисбатан қизиқишни мустаҳкамлаган.