Abdulloev Obidjon Shaxabidinovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Tarkibida temir saqlovchi biostimulyatorlar, ularni sinflash va sertifikatlash», 02.00.09–Tovarlar kimyosi (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2018.4.PhD/K148.
Ilmiy rahbar: Asqarov Ibroxim Raxmonovich, kimyo fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Farg‘ona davlat universiteti, PhD.27.06.2017.K.05.01.
Rasmiy opponentlar: Karimqulov Qurbonqul Mavlonqulovich, texnika fanlari doktori, professor; Isaqov Muxammadjon Yunusovich, kimyo fanlari nomzodi, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: ferrotsen hosilalari va temir tutgan geterobimetallik kompleks birikmalar negizida yangi biostimulyatorlarni sintez qilish, ularni kimyoviy tarkibi asosida sinflash va sertifikatlash usullarini ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
mono- va di- almashingan ferrotsenilbenzoy kislotalarni, ularning ishqoriy metalli tuzlarini, shuningdek, temir(III) asosidagi geterobimetallik oksomarkazlashgan glisinat komplekslarni sintez qilish usullari takomillashtirilgan;
ilk bor uchta umumiy formulasi [Fe3+2M2+O(C5H5FeC5H4COO)6(H2O)3] (bu erda M = Mn, Co yoki Ni) bo‘lgan kompleks birikma sintez qilingan;
barcha sintez qilingan moddalarning kimyoviy individualligi, tarkibi va tuzilishi aniqlangan;
di-almashingan ferrotsenilbenzoy kislotalar molekulari geteroannulyar tuzilishga, yangi temir(III) asosidagi geterobimetallik kompleks birikmalarnining molekulalari esa µ3-oksoklaster tuzilishga egaligi isbotlangan;
sintez qilingan birikmalar chigitning unib chiqishini, g‘o‘zaning o‘sishini va rivojlanishini tezlatish hamda paxta hosildorligini oshirish qobiliyati ega ekanligi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Tarkibida temir tutgan biostimulyatorlarni sintez qilish, ularni sinflash va sertifikatlash usullarni ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
ferrotsenilbenzoy kislotalari asosida sintez qilingan Ferbek-PD biostimulyatori Andijon viloyati fermer xo‘jaliklarining va Paxta seleksiyasi, urug‘chiligi va etishtirish agrotexnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti Farg‘ona ilmiy tajriba stansiyasining jami 90 gektar g‘o‘za maydonlariga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligining 2018 yil 3 dekabrdagi 01/023-435-son ma’lumotnomasi). Natijada amaldagi MAKSIT-1 ga nisbatan gektaridan qo‘shimcha 2,7–3,2 s hosil olish imkonini bergan;
tashqi iqtisodiy faoliyat tovarlar nomenklaturasi bo‘yicha oksomarkazlashgan karboksilat komplekslar va ularning hosilalari uchun yangi 2915 90 000 1va ferrotsenning aromatik xalqa tutgan karbon kislotalari, ularning tuzlari, kompleks birikmalari va boshqa hosilalari uchun yangi 2942 00 000 4tovar kodlari Davlat bojxona amaliyotiga joriy qilingan (O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasining 2018 yil 22 oktyabrdagi 05/16-09304-son ma’lumotnomasi). Natijada ayrim karbon, aminokarbon va ferrotsenilkarbon kislotalarning temirli komplekslarini sinflash imkonini bergan;
atom-absorbsion spektrofotometriya metodiga asoslangan temir miqdorini aniqlashning yangi usuli tarkibida temir mavjud tovarlarni sertifikatlashda Davlat bojxona amaliyotiga joriy qilingan (O‘zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo‘mitasining 2018 yil 22 oktyabrdagi 05/16-09304-son ma’lumotnomasi). Natijada analiz natijalarining aniqligini oshirish hamda kimyoviy reagentlar uchun sarf etiladigan moddiy xarajatlarni tejash imkonini bergan.
