Sayt test rejimida ishlamoqda

Салиева Гулрух Баходировнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даражалар бериладиган фан тармогʻи): “4,6-Диамино-2-меркаптопиримидин асосида С-алкил маҳсулотлари синтези ва уларнинг биологик фаоллиги”, 02.00.03 - Органик кимё (кимё фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.4.PhD/К622.
Илмий раҳбар: Холиқов Турсунали Суюнович, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: О'збекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc 03/30.12.2019.К.01.03.
Расмий оппонентлар: Максумов Абдуҳамид Гафурович, кимё фанлари доктори, профессори; Жўрақулов Шерзод Ниятқобулович, кимё фанлари доктори, катта илмий ходим. 
Етакчи ташкилот: Тошкент фармацевтика институти. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади 4,6-Диамино-2-меркаптопиримидин асосида С-алкил маҳсулотлари синтези ва уларнинг биологик фаоллигини тадқиқ қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Илк бор ДАМП нинг н-гептил, н-нонил, аллил-, пропаргил-, 4-метилбензил-, 2,4-диметилбензил-, 2,5-диметилбензил-, 2,6-диметилбензил-, 3-хлоробензил-, 4-хлоробензил-, 2,4-дихлоробензил-, 2,6-дифторобензил- ҳосилалари синтез қилинган;
Илк бор “оне пот” синтез усулида ДАМПнинг -аллил, -пропаргил, -бензил, -2,4-диметилбензил, -2,5-диметилбензил радикал тутган тиоалкилацетоефир бирикмалари синтез қилинган;
С-алкил ҳосилаларида занжир узунлиги ортиши билан реакция унуми камайган, ҳарорат 20-70 оC гача ортганда реакция унуми ортиб бориб, н-бутил, н-пентил, н-гексил ҳосилалар учун  ҳарорат 50 оC да, н-гептил, н-нонил ҳосилалар учун эса 70 оC да мономаҳсулот ҳосил бўлиши аниқланган;
ДАМПнинг аллил, пропаргил ҳосилалари синтези протон ва апротон эритувчиларда олиб борилганда реакция унуми апротон эритувчиларда юқори бўлган. ДАМПнинг натрийли тузи билан аллил, пропаргил бромидлар нисбати 1:2 бўлганда реакция тезлиги ва реакция унуми юқорилиги (90%) исботланган;
ДАМП билан электронодонор ўринбосарлар сақлаган диметилалмашган бензил ҳосилаларнинг нуклеофил алмашиниш реакцияларига киришиш қобилияти 2,4-диметилбензил хлорид < 2,5-диметилбензил хлорид < 2,6-диметилбензил хлорид қаторда камайиб бориши аниқланган;
ДАМП асосида олинган С-алкил ҳосилаларнинг тузилиши масс спектрометрик, ЯМР, ИҚ спектроскопик ва РТТ усуллари ёрдамида исботланган;
Эталон “сисплатин” (11,07 µМ), дори воситасига нисбатан ДАМП нинг 2,5-диметилбензил ҳосиласи (4,42 µМ) бачадон бўйни саратон ҳужайраларига (Ҳела) 2.5 марта кўпроқ фоаллик кўрсатиб, тирик ҳужайраларнинг 95,8% ни  нобут қилган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. ДАМПнинг алкил галогенидлар билан реакциялари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
2-{(2,4-диметилбензил)тио}пиримидин-4,6-диаминнинг рентген тузилиш таҳлили (РТТ) натижалари Кембридж кристаллографик маркази маълумотлар базасига киритилган (Cамбридге Cрйсталлограпҳиc Дата Cентре нинг 2025-йил 25-мартдаги 2431935-сонли маълумотнома). Натижада, алмашинган тиопиримидин ҳосилалари таркибига кирувчи янги моддаларнинг тузилишини аниқлаш имконини берган;
Тошкент фармацевтика институти “Инновацион фармацевтик бирикмалар” илмий лабораториясида бажарилган “Аквапорин каналларини биологик фаол бирикмалар ёрдамида блоклаш орқали саратон ҳужайралари пролиферациясини чеклаш: молекуляр даражадаги эскпериментал тадқиқотлар” (2022-2024 йй) мавзусида бажарилган фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги 2025-йил 14-март № 03/17-668-сон маълумотномаси). Натижада, 4,6-диамино-2-меркаптопиримидин асосида синтез қилинган С-алкил бирикмалар жигар саратон (ҲепГ2) ҳужайрасини ингибирлаш фаоллигини намоён қилган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish