Алиханова Нодира Миршовкатовнанинг
фан доктори (DSс) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистонда қандли диабетнинг клиник-эпидемиологик тавсифи», 14.00.03 – Эндокринология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.DSc/Tib33
Илмий маслахатчи: Акбаров Заирходжа Сабирович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: академик Я.Х. Тўрақулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.27.06. 2017.Tib.30.02.
Расмий оппонентлар: Нажмутдинова Дилором Камардиновна тиббиёт фанлари доктори, профессор, Каюмов Улугбек Каримович тиббиёт фанлари доктори, профессор, Мкртумян Ашот Мусаэлович тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: С.М.Киров номидаги Ҳарбий-тиббий академия (Санкт-Петербург, Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: миллий регистр яратиш орқали қандли диабет ва унинг асоратларини эрта ташхислаш, даволаш ва олдини олиш самарадорлигини ошириш тизимини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
миллий Регистр асосида қандли диабет касаллигини тарқалиши, касалланиш даражаси, ногиронлик ва ўлим ҳолатлари каби кўрсаткичлар асосида биринчи марта мамлакатимизда қандли диабет бўйича эпидемиологик ҳолатни шаклланишнинг ўзига хослиги асосланган;
маъмурий-худудий бирликлар кесимида мамлакатимизда ушбу касаллик бўйича ногиронлик ва ўлим ҳолатлари учун асос бўлган қандли диабет ўткир ва сурункали асоратларини ривожланишига олиб келувчи аҳамиятли хавф омилларнинг ўрни ва ахамияти асосланган, бу кўрсатилаётган даволаш-профилактика ёрдами сифатини яхшилашга имкон берди;
Ўзбекистонда 2007 йилда қандли диабет билан касалланган беморларга кўрсатилаётган даволаш-профилактика чоралари ADA ва EASD халқаро тавсияларига мос келмаслиги исботланган.
қандли диабет билан хасталанган беморларда ампутациялар, кўрлик, сурункали буйрак етишмовчилиги учраши даражасининг камайиши ҳамда метформин, интенсив инсулинотерапия, статинлар ва ААФ ингибиторлари каби дори-воситаларини қўллаш билан патогенетик асосланган даволаш тизими тавсияси фоизини 2007 йилга нисбатан 2010 ва 2016 йилларда кўпайиши кўринишида хамда даволаш сифатини ошиши қандли диабет регистрининг юқори самарасини, стратегия ва тактикани тўғри танланганлигини исботланган;
илк бор Ўзбекистон Республикаси миқёсида қандли диабет миллий регистрини қўллаш асосида энг муҳим камчиликлар ва қандли диабет биринчи ва иккинчи турини даволашда мақсадли қийматларига эришиш даражаси аниқланган;
биринчи марта кўрсатилаётган ёрдам сифатини республика минтақаларида тақсимланишига имкон берган қандли диабет билан касалланган беморлар хаёт давомийлиги оширувчи ёки камайтирувчи турли индикаторлар бўйича даволаш-профилактик ёрдами самарасини баҳоловчи янги тизим ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ўзбекистонда қандли диабетнинг клиник-эпидемиологик тавсифи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Қандли диабет билан хасталанган беморлар миллий регистри картаси, замонавий ташхислаш ва даволаш усулларини тўлдирилиши» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг2018 йил 09 мартдаги №8н-д/149-сон маълумотномаси). Мазкур услубий қўлланма қандли диабет билан хасталанган беморларнинг касалликни қайд қилиш ва рўйхатга олиш тартибини самарали тизимини ташкиллаштириш, эрта ташхислаш ва замонавий даволаш усулларни татбиқ қилиш имконини берган;
«Диабетик ретинопатиянинг тавсифи, ташхислаш, даволаш ва башоратлаш» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг2018 йил 09 мартдаги №8н-д/149-сон маълумотномаси). Мазкур услубий қўлланма қандли диабет билан хасталанган беморларда касалликнинг асоратлари сифатида диабетик ретинопатиянинг ривожланиши ва олдини олишга қаратилган эрта ташхислаш, самарали даволаш ва диабетик ретинопатияни башаротлашнинг замонавий тизимини яратиш имконини берган;
«Қандли диабет билан касалланган беморлар орасида летал ва нолетал юрак-қон томир асоратлари юзага келишининг 10-йиллик хавфини баҳолаш» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг2018 йил 09 мартдаги №8н-д/149-сон маълумотномаси). Мазкур услубий қўлланма қандли диабет билан касалланган беморлар орасида юрак-қон томир асоратлари юзага келишининг хавфи ва асоратларни тарқалиши, даволаш ва хавф омилларини камайтириш имконини берган;
қандли диабетнинг клиник-эпидемиологик тавсифи асосида беморларнинг ҳаёт сифатини оширишга қаратилган илмий-тадқиқот натижалари соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази ва Тошкент вилояти эндокринология диспансери клиник амалиётига (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 27 ноябрдаги №8 н-з/215-сон маълумотномаси). Олинган тадқиқот натижаларининг клиник амалиётга жорий қилиниши беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш, биринчи ва иккинчи турдаги қандли диабет билан хасталанган беморлар мониторингини олиб бориш, хисоботларни тайёрлаш самарадорлигини ошириш ва ишончлилик даражасини таъминлаш, касалликни башоратлаш ва 18 ёшдан катта аҳоли орасида даволаш-профилактик ёрдамни самарали ва сифатили режалаштириш, ногиронликни олдини олиш, ўлим даражасини камайтиришни имконини берган.
