Шерназаров Акмал Андиёқуловичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қашқадарё тожик маросим фольклорида икки тиллилик ва адабий таъсир”, 10.00.05–Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (тожик тили ва тожик адабиёти) (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.3.PhD/Fil343.

Илмий раҳбар: Ҳамроев Жума, филология фанлари доктори, доцент.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.27.06.2017.Fil.02.03.

Расмий оппонентлар: Ўраева Дармон Саидахмедовна, филология фанлари доктори, профессор; Восиева Рухшона Қурбоновна, филология фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Қашқадарё тожик маросим фольклорида икки тиллилик ва адабий таъсир анъанасини, бунга асос яратган ижтимоий-психологик омилларни, ўзбеклар маросим фольклори билан муштарак жиҳатларини, локал белгилари, жанрий таснифоти, лингвопоэтик ва композицион ҳамда ижро хусусиятларини илмий ўрганишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий  янгилиги:

икки тиллилик (зуллисонайнлик), адабий таъсир каби поэтик анъаналар халқ оғзаки ижоди намуналарининг фақат ёзма адабиётга эмас, фольклорга ҳам алоқадорлиги далилланган ҳамда Қашқадарё тожик маросим фольклорининг ареал белги-хусусиятлари, унда икки тиллиликнинг ўрни, генезиси, тарихий ва ижтимоий-психологик омиллари асосланган;

воҳада яшаётган тожиклар оғзаки ижодига мансуб мавсумий ҳамда оилавий-маиший маросим фольклори жанрлари кенг тарқалгани, аксарияти жонли ижрода сақланиб келаётгани, турли урф-одат, расм-русумларга кўра ранг-баранглик касб этиши ва ҳудудий локал белгилари билан ажралиб туриши очиб берилган;

воҳа тожик маросим фольклорининг яратилиши, бойиши ва вариантлашишида адабий таъсирнинг ўрни, ўзбек ва тожик фольклорининг бир-бирига ижобий таъсири, воҳадаги маҳаллий тожикзабон шоирлар ижодида учрайдиган фольклоризмлар кўрсатилган;

воҳа тожиклари маросим қўшиқларининг лингвопоэтик ва ғоявий-бадиий хусусиятлари, образлар тизими, услубий белгилари, композицион қурилиши, уларда оҳанг ва ритм, вазн ва қофия кўринишлари аниқланган.

IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Қашқадарё тожик маросим фольклорида икки тиллилик ва адабий таъсир бўйича олинган илмий натижалар асосида:

Қашқадарё воҳаси тожиклари фольклоридаги поэтик матнлар бошқа воҳаларнинг оғзаки ижодидан ўзига хос хусусиятлари билан ажралиб туришига оид олинган илмий хулосалардан ОТ-Ф8-027 рақамли “Қўлёзма манбаларнинг миллий маънавий ва адабий мерос тарғиботидаги аҳамияти” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 8 ноябрдаги 89-03-3820-сон маълумотномаси). Илмий натижалар Қашқадарё воҳасида ўзбек ва тожикларнинг маросим қўшиқлари миллий-маънавий ва адабий меросининг ажралмас қисми эканлигини исботлашга ва  поэтик хусусиятларини очиб беришга хизмат қилган;

Қашқадарё воҳаси ўзбек ва тожик маросим фольклори поэтик хусусиятларининг ўзаро яқинлиги аслида бу иккала халқнинг қадимдан давом этиб келаётган биродарлик муносабатлари билан боғлиқ экани ҳақидаги илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “O‘zbekiston” телеканалининг “Ижод завқи”, “Бедорлик”, “Таълим ва тараққиёт”, “Этноглобус” дастурларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “O‘zbekiston” телеканали ДУКнинг 2018 йил 03 октябрдаги O`Z/K-1-159-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши томошабинларни воҳага хос миллий урф-одатлар ва оғзаки адабиёт намуналари билан таништиришда, кўрсатувнинг қизиқарли ва оммабоп бўлишини таъминлашда муҳим аҳамият касб этган;

Тадқиқот натижалари асосида чоп этилган “Қашқадарё воҳаси тожиклари фольклоридан намуналар ва уларнинг изоҳи”да (ISBN 978-9943-14-531-3) юзга яқин қўшиқлар келтирилган ва изоҳи берилган. Натижада икки тилли фольклор намуналарининг маънолари бойитилиб, изоҳлари мукаммаллашган.