Қаюмов Абдувахоб Абдурашидовичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ҳозирги ўзбек насрида миллий характер ва бадиий маҳорат (Ўткир Ҳошимов ва Наби Жалолиддин ҳикоялари мисолида)», 10.00.02–Ўзбек адабиёти (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.PhD/Fil455.

Илмий раҳбар: Солижонов Йўлдошхўжа, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.27.06.2017.Fil.05.02.

Расмий оппонентлар: Мирзаева Салима Райимжоновна, филология фанлари доктори; Умуров Ҳотам Икромович, филология фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот номи: Гулистон давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқот мақсади: ҳозирги ўзбек насрида миллий характер яратиш муаммоларини, усул ҳамда воситаларини тадқиқ этишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

ижодкорларнинг миллий характер яратишдаги маҳорати бадиий нутқ, пейзаж, портрет, психофизиологик ҳолат, мотив, психологик тасвир, интерьер каби бадиий воситалар ёрдамида асосланган;

миллий характер икки хил усулда, яъни асар воқеалари ривожи билан ҳамоҳанг равишда ва ёзувчининг ижодий камолоти билан боғлиқ бўлган ҳолда тадрижий ўсиб борганлиги исботланган;

асарларда қаламга олинган ижтимоий, сиёсий, маданий жараёнлар таъсирида шаклланган миллий характернинг миллий ғурур, миллий онг, миллий дунёқараш каби белгилари ҳамда ҳудудий, этнографик хусусиятлари мисоллар ёрдамида ишонарли далилланган;

ёзувчи дунёқараши ҳамда асар қаҳрамонлари миллий характерининг шаклланишида оилавий ҳамжиҳатлик, миллий тарбия, ўзбекона урф-одат ва анъаналар, ўзаро меҳр-шафқат каби қадриятлар ички омил сифатида ва бошқа халқлар таъсирида янада теранлашган ватанпарварлик, умуминсонийлик, урушга нафрат каби туйғулар ташқи омил сифатида юзага чиқиши асосланган;

ёзувчилар томонидан оилавий муносабатлар, маҳалла муҳити, диний ва дунёвий қарашлар талқини каби анъанавий усуллардан миллий характер яратишда самарали фойдаланилганлиги исботланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Ҳозирги ўзбек насрида миллий характер ва бадиий маҳорат мавзусида олиб борилган мазкур тадқиқот натижалари асосида:

диссертацияда миллий характер талқини орқали илгари сурилган ватанпарварлик, миллий қадриятларга ҳурмат, миллий ғурур, миллий онг каби тушунчаларга оид таҳлиллардан Фарғона вилояти ҳудудий инновация фаолияти ва технологиялар трансфери маркази томонидан 2015–2016 йилларда бажарилган “Адабий-маданий ва маърифий мерос асосида ёш авлодни миллий мафкура руҳида тарбиялашнинг инновацион тамойиллари” мавзусидаги инновацион лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 5 апрелдаги 89-03-1290-сон маълумотномаси). Натижада “Фарғона адиблари” номли илмий рисола тайёрланган ва адиблар ижоди таҳлилига оид ўринлар илмий-назарий жиҳатдан бойиган;

диссертациядаги миллий қадриятлар талқинига оид ўрганишлар ҳамда ижодкор шахсининг тадрижий такомили борасидаги таҳлиллардан ОТ-Ф1-ЮО рақамли “Имконияти чекланган болалар ижтимоий фаолиятининг бадиий ижодиёт воситалари асосида назарий ва амалий такомиллашуви” мавзусидаги лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 5 апрелдаги 89-03-1290-сон маълумотномаси). Натижада “Шахс ва қадриятлар диалектикаси” номли монография тайёрланган ва миллий қадриятларнинг бугунги кундаги аҳамияти, ёшлар тарбиясидаги ўрни каби масалалар мисоллар ёрдамида асосли бўлишига эришилган;

миллий тарбия, шахс характерини тарбиялаш ва унинг халқимиз тараққиётидаги ҳиссасини очиб беришга оид таклифлардан “Исҳоқхон тўра Ибрат” номли услубий кўрсатмада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 5 апрелдаги 89-03-1290-сон маълумотномаси). Натижада мазкур адабиётнинг илмий, тарбиявий аҳамияти ортган;

бадиий асардаги миллий характернинг бугунги китобхон, хусусан, ёшлар тарбиясидаги аҳамияти, бадиий асар қаҳрамонларининг миллий қадриятлар тарғиботидаги ўрни каби таҳлиллардан Фарғона вилояти телерадиокомпаниясининг 2018 йил 3 мартда эфирга узатилган  китоб мутолаасига оид “Зиё сари” номли кўрсатувда, шунингдек, Фарғона радиосининг “Адабий муҳит” радиоэшиттиришлари сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2018 йил 10 апрелдаги 02-15/1338-сон маълумотномаси). Натижада мазкур кўрсатув ва эшиттиришлар асосли илмий фактлар билан бойиган;

бадиий деталларнинг миллий характерни очиб беришдаги аҳамияти таҳлилига оид таклифлардан Фарғона вилояти тарихи ва маданияти давлат музейида сақланаётган тарихий обидаларнинг миллий хусусиятлари, уларнинг халқ ҳаётидаги ўрни ва аҳамиятини изоҳлаш ва тушунтиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2018 йил 15 апрелдаги 01-11-08-3207-сон маълумотномаси). Натижада тингловчиларда тарихий экспонатларнинг миллий мазмун-моҳияти бўйича дунёқараш кенгайган.