Рустамов Даврон Рустамовичнинг

фан доктори (DSс) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистонда пенсия жамғармасининг молиявий барқарорлигини таъминлаш йўналишлари», 08.00.07–Молия, пул муомаласи ва кредит (иқтисодиёт фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.2.DSc/Iqt119.

Илмий маслаҳатчи: Хайдаров Низомиддин Хамраевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент молия институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент молия институти,  DSc.27.06.2017. I.17.01.

Расмий оппонентлар: Олимжонов Одилжон Олимович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Умурзаков Баходир Хамидович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Рахмонов Дилшоджон Алиджонович, иқтисодиёт фанлари доктори, доцент.

Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: узоқ муддатли даврда пенсия жамғармасининг молиявий барқарорлигини таъминлаш ва самарадорлигини оширишга қаратилган тизимли таклиф ва амалий тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

пенсия жамғармаси даромадлари манбалари ўртасидаги нисбатни қисқартириш асосида пенсия жамғармасининг молиявий барқарорлигини таъминлашда бюджет ташкилотлари ва давлат корхоналари, устав жамғармаси (капитали)да давлат улуши 50 фоиз ва ундан кўпроқ миқдорда бўлган юридик шахслар учун ягона ижтимоий тўловни 25 фоиз миқдорида белгилаш, шунингдек, бошқа юридик шахслар учун ушбу тўлов ставкасини 15 фоиздан 12 фоизгача пасайтириш таклифи ишлаб чиқилган;

пенсия жамғармаси даромадлари барқарорлигини таъминлашда фуқароларнинг жинси ва алоҳида касбий фаолиятларидан қатъи назар пенсия жамғармалари даромадларини шакллантириш ва фойдаланишда тенг иштирокини таъминлаш таклиф этилган;

пенсия миқдори билан ходимнинг меҳнат стажи давомийлиги ўртасидаги ўзаро боғлиқликни таъминлаш мақсадида ёшга доир пенсия тайинлаш учун талаб этиладиган минимал меҳнат стажи давомийлигини Ҳалқаро меҳнат ташкилоти талабларига мувофиқ 5 йилдан 7 йилга ошириш таклиф этилган;

пенсияни имтиёзли шартларда олиш ва пенсия олишга даъвогарлик қилиш жараёнида меҳнат стажини ҳисоблашда Ўзбекистон Республикаси фуқароларини меҳнат шартномаси бўйича хорижда тўплаган меҳнат стажини ҳисобга олиш механизмини йўлга қўйиш орқали пенсияларни тайинлаш ва тўлаш амалиёти такомиллаштирилган;

хорижий мамлакатларнинг ижтимоий суғурта тизимида фуқароларнинг ихтиёрий пенсия тизимидаги иштирокини рағбатлантириш чораларини қўллаш ва авлодлар молиявий иштироки эквивалентлигини таъминлаш амалиётини Ўзбекистон пенсия тизимини ислоҳ этиш жараёнида қўллаш асосланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Пенсия жамғармасининг молиявий барқарорлигини таъминлаш бўйича ишлаб чиқилган таклифлар асосида:

Ўзбекистон Республикаси Пенсия жамғармасининг даромадларини оқилона шакллантириш ва харажатларини самарали сарфлашга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси томонидан амалиётга татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси ижро этувчи аппаратининг 2018 йил 27 июндаги ШД/30-01-32-671-сон маълумотномаси). Натижада бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси даромадлари ва харажатларининг мувозанатини таъминлаш, таркибларини оптималлаштириш орқали молиявий барқарорлигини таъминлаш имкониятини берган;

Пенсия жамғармаси даромадлари барқарорлигини таъминлаш мақсадида фуқароларнинг жинси ва алоҳида касбий фаолиятларидан қатъи назар пенсия жамғармалари даромадларини шакллантириш ва фойдаланишда тенг иштирокини таъминлаш зарурлиги тўғрисидаги таклифи Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси  томонидан амалиётга татбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси ижро этувчи аппаратининг 2018 йил 27 июндаги ШД/30-01-32-671-сон маълумотномаси) Натижада пенсия жамғармасининг йиллик харажатлари қиймати қарийб 15,0 млрд. сўмга қисқарган;

Пенсия жамғармасининг молиявий барқарорлигини таъминлаш мақсадида ёшга доир пенсияларни ҳисоблашда камида 7 йиллик меҳнат стажига эга бўлган ҳолатда пенсияни ҳисоблаш тартибига ўтиш мақсадга мувофиқлиги тўғрисидаги таклифи Ўзбекистон Республикасининг 2016 йил 25 апрелдаги ЎРҚ-405-сонли “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Қонунида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2018 йил 26 сентябрдаги ДС/22-02-188-сонли маълумотномаси). Бунинг натижасида 1993 йил 3 сентябрда қабул қилинган 938-XII-сон “Фуқароларнинг давлат пенсия таъминоти тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 8-моддасига тегишли ўзгартиришлар киритилиши пенсия таъминотини амалга ошириш жараёнида бюджетдан ташқари пенсия жамғармасининг молиявий барқарорлигини таъминлашнинг устувор йўналишларини аниқлаш имконини берган;

 имтиёзли шартларда пенсия олиш ва пенсия олишга даъвогарлик қилишда меҳнат стажини ҳисоблаш талабларини қайта кўриб чиқиш, жумладан, Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг ёлланиш меҳнат шартномаси бўйича хориждаги меҳнат стажини ҳисобга олиш механизмига ўзгартириш киритиш бўйича таклифи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2016 йил 22 февралдаги 46-сонли “Чет элда ишлаётган Ўзбекистон Республикаси фуқаролари ҳамда иш вақтини ҳисобга олиб бўлмайдиган шахсларнинг айрим тоифалари томонидан Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасига суғурта бадаллари тўлаш тартибини, шунингдек уларнинг пенсияни ҳисоблаш учун олинадиган иш стажини ва иш ҳақи миқдорини ҳисобга олиш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида” қарорида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2018 йил 26 сентябрдаги ДС/22-02-188-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 8 сентябрдаги 252-сонли “Давлат пенсияларини тайинлаш ва тўлаш тартибини янада такомиллаштиришга йўналтирилган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тасдиқлаш тўғрисида”ги қарорига тегишли ўзгартиришлар киритилган ва пенсия жамғармаси харажатларида кутилмаган харажатларнинг олдини олиш имконияти яратилган;

пенсия жамғармаси молиявий барқарорлигини таъминлаш мақсадида пенсия тизимини ислоҳ этишнинг илғор хорижий тажрибаларини қиёсий таҳлил этиш асосида Ўзбекистонда пенсия таъминотини молиявий барқарорлигини таъминлаш ва самарадорлигини ошириш юзасидан таклифлари Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2018 йил 26 сентябрдаги ДС/22-02-188-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларнинг амалиётда қўлланилиши ўрта муддатли истиқболда пенсия жамғармаси молиявий барқарорлигини таъминлашнинг устувор йўналишлари ва истиқбол кўрсаткичларини прогноз қилиш имкониятини яратган.