Худойқулов Зариф Тўрақуловичнинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Cамарали криптографик калитларни генерациялаш усуллари ва алгоритмлари», 05.01.05–Ахборотларни ҳимоялаш усуллари ва тизимлари. Ахборот хавфсизлиги (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/T353.

Илмий раҳбар: Ганиев Салим Каримович, техника фанлари доктори, профессор

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ахборот технологиялари университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.27.06.2017.Т.07.01.

Расмий оппонентлар: Алоев Рахматилло Жураевич, физика-математика фанлари доктори, профессор; Туйчиев Ғулом Нумонович, физика-математика фанлари доктори, доцент.

Етакчи ташкилот номи: «UNICON.UZ» – фан-техника ва маркетинг тадқиқотлари маркази.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: тасодифийлик даражаси юқори аниқликка эга самарали криптографик калитларни генерациялаш имкониятини берувчи ҳамда уларни эсда сақлашни ва олиб юришни талаб этмайдиган усул ва алгоритмларни ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

таҳдид модели ва унинг асосида тасодифий сонлар генератори томонидан генерацияланган кетма-кетликлар энтропиясини аниқ ҳисобловчи усул ишлаб чиқилган;

ҳодисалар манбаларини мантиқий гуруҳларга ажратиш асосида тасодифий сонлар генераторидан келаётган қийматларни «пул»ларда тўплаш усули такомиллаштирилган;

симметрик блокли шифрлаш ва калитли хэш-функция алгоритмларини санагич режимида фойдаланиш орқали псевдотасодифий сонларни генерациялаш усули ва алгоритми ишлаб чиқилган;

бармоқ изи тасвиридаги муҳим нуқталар орасидан қалбакиларини аниқлаш орқали криптографик калит учун керакли ахборотни  ажратиш усули такомиллаштирилган;

бармоқ изи ёрдамида калитларни эсда сақлашни ва хавфсиз олиб юришни талаб этмайдиган самарали криптографик калитларни генерациялаш усули ва алгоритми ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқoт натижаларининг жорий қилиниши.

Ишлаб чиқилган таҳдид модели ва унга асосланган энтропияни ҳисоблаш усули орқали самарали криптографик калитларни генерациялаш усуллари, алгоритмлари ҳамда дастурий воситалари бўйича олинган илмий натижалар асосида:

самарали криптографик калитларни генерациялаш бўйича «BIO KEY BINDING SYSTEM», «Trusted (Pseudo) random number generators» ва «WIN RNG» дастурий воситаларига «UNICON.UZ» ДУК томонидан фойдаланиш мумкинлиги тўғрисида хулоса берилган («UNICON.UZ» ДУКнинг 2018 йил 7 ноябрдаги хулосаси). Натижада мавжуд ҳодисалар манбаларидан ҳосил бўлган қийматлар энтропиясини ўлчаш асосида тасодифий калитларни, улар асосида бардошли псевдотасодифий калитларни генерациялаш ва калитларни самарали бошқариш имкониятлари яратилган;

ҳодисалар манбаидан келаётган ахборот энтропиясини аниқ ҳисоблаш асосида мантиқий ажратилган «пул»ларда сақлаш орқали шакллантирилган тасодифий қийматга кўра калитларни генерациялаш имкониятини берувчи дастурий восита «UNICON.UZ» ДУКнинг амалий фаолиятига жорий қилинган (Ахборот технологиялари  ва  коммуникацияларини  ривожлантириш  вазирлигининг 2018  йил  5  октябрдаги 33-8/7438-сон  маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида маълумотларни тўпловчи махсус қурилма маълумотларни шифрлашда зарур ишончли тасодифий калитлар билан таъминланиб, уларни доимий янгилаш имконини берган;

симметрик блокли шифрлардан ва калитли хэш-функциялардан санагич режимида фойдаланиш асосида криптографик инфратузилмалар, симметрик, очиқ калитли ва аутентификация тизимлари учун турли тасодифий қийматларни ва калитларни генерациялаш имконини берувчи дастурий восита «AlpCrypto» МЧЖга жорий қилинган (Ахборот технологиялари ва  коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 2018 йил 5  октябрдаги  33-8/7438-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида ишлаб чиқилган дастурий восита NIST Special Publication 800-22 тестлар тўплами доирасида 95,3% тасодифийлик даражасига эга кетма-кетликларни генерациялаш имконини берган;

бармоқ изи асосида калитларни сақлашни ва олиб юришни талаб этмайдиган криптографик калитларни генерациялаш усулининг дастурий воситаси «MironSoft» корхонасига жорий этилган (Ахборот технологиялари  ва  коммуникацияларини  ривожлантириш  вазирлигининг 2018  йил  5  октябрдаги  33-8/7438-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида бармоқ изи асосида 128 ва 256 битли калитларни генерацияловчи дастурий восита калитларни генерациялаш самарадорлигини 78%гача ошириш имконини берган.