Орипов Шерали Холбоевичнинг

диссертация ҳимоясисиз селекция ютуғи (ихтиро патенти) асосида фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Лалмикор майдонлар учун серҳосил, мой чиқиши юқори махсар ва мойли зиғирнинг янги навларини яратиш», 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.4.PhD/Qx341.

Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти Ғаллаорол илмий-тажриба станцияси.

Илмий раҳбар: Рашидова Дилбар Каримовна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.

Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган: махсарнинг «Жиззах-1» нави (NАР 00175) ва мойли зиғир «Баҳорикор» нави (NАР 00200). 

Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг 2018 йил 14 сентябрдаги 02-11/2349-сон ва 02-11/2349-1-сон хулосалари.

II. Тадқиқотнинг мақсади: республика лалмикор майдонлари учун  махсар ва зиғир каби мойли экин турларининг ташқи муҳитнинг ноқулай омилларига чидамли, ёғ чиқими юқори бўлган серҳосил навларини яратиш ва бирламчи уруғчилигини ташкил этишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк боркомплекс белги ва хусусиятларига эга бўлганлик кўрсаткичи бўйичазиғир ва махсарнинг янги тизмалари танлаб олинган;

тизмаларни биологик хусусиятлари, доннинг технологик сифат кўрсаткичлари аниқланган ва бошланғич уруғчилик тизими такомиллаштирилган;

лалмикор ерлар учун мойли экинларнинг янги навларини яратиш ва бошланғич уруғчилигини самарали ташкил этиш натижасида дон ҳосилдорлиги ва доннинг ёғ чиқиш миқдори ошиши аниқланган;

лалмикор майдонларда экиш учун ташқи муҳитнинг ноқулай омилларига, касаллик ва зараркунандаларга  чидамли, дон ҳосилдорлиги ва мой чиқиши  юқори бўлган  махсарнинг «Жиззах-1» ва мойли зиғирнинг «Баҳорикор» навлари яратилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Лалмикор майдонларда ташқи муҳитнинг ноқулай омилларига чидамли, серҳосил ва мой чиқиши юқори бўлган навларини яратишбўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:

ноқулай омилларга чидамли, серҳосил ва мой чиқиши юқори бўлган махсарнинг янги «Жиззах-1» нави яратилган ҳамда 2017 йилдан қишлоқ хўжалик экинларини экиш учун давлат реестрига киритилган (Қишлоқ хўжалик экинлари навларини синаш давлат комиссиясининг 2018 йил 11 сентябрдаги Т/6-4-480-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида лалмикор  майдонларда махсарнинг янги «Жиззах-1» навининг дон ҳосилдорлиги ўртача гектарига 11,5 центнерни ташкил этган ва андоза  навларга нисбатан 3,5 центнер қўшимча дон ҳосили олишга эришилган;

лалмикор майдонларда экиш учун мойли зиғирнинг «Баҳорикор» нави яратилган ва 2015 йилдан қишлоқ хўжалик экинларини экиш учун давлат реестрига киритилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2018 йил 2 октябрдаги 02/021-255-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида мойли зиғирнинг «Баҳорикор» навининг ҳосилдорлиги ўртача гектарига 10,7 центнерни ташкил этган ва андоза навларга нисбатан  2,6 центнер қўшимча дон ҳосили олинган ҳамда иқтисодий самарадорлик гектаридан 240-250 минг сўм, рентабеллик даражаси 18 фоизни ташкил этган.

янгидан яратилган махсарнинг янги «Жиззах-1» ва мойли зиғирнинг «Баҳорикор» навларига Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг селекция ютуғига патенти олинган  (NAP 00175, NAP 00200). Натижада лалмикор майдонларда ташқи муҳитнинг ноқулай омилларига чидамли, серҳосил, мой чиқиши юқори махсар ва мойли зиғирнинг янги навлари экиш учун катта майдонларга жойлаштирилган.