Тажбенова Сауле Сарсенгалиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Она тили дарсларида ўқувчиларга назарий билимларни амалда қўллашни ўргатиш методикаси (таълим қозоқ ва ўзбек тилларида олиб бориладиган бошланғич синфлар мисолида)”, 13.00.02–Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/Ped70.
Илмий раҳбар: Ниёзметова Роза Хасановна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, Нукус давлат педагогика институти, Урганч давлат университети, DSc.28.12.2017.Ped.20.02.
Расмий оппонентлар: Йулдошев Қозоқбай Бойбекович, педагогика фанлари доктори, профессор; Исмаилова Шамсия Куралтаевна, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Навоий давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бошланғич синф она тили дарсларида ўқувчиларга назарий билимларни амалда қўллашни ўргатиш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
она тили дарсларида ўқитувчи ва ўқувчи ҳамкорлигига асосланган назарий қоидаларни англаш, амалда қўллаш, грамматик бирликларни сензетив ўқитиш методикаси дивергентлик (мантиқийлик, аниқлиқ, яхлитлик), конвергентлик (аналитик, ижодийлик, муқобиллик) ёндашувларга устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
она тили дарсларида ўқувчиларнинг лингвистик лаёқати ва мустақил билим олиш қобилиятларини ривожлантириш механизми антропоцентрик ва когнитив тилшуносликнинг лингвомаданий (тушунча, воқелик, маданий сема) элементларини интеграциялаш (такрорлаш, баҳолаш, топшириқ) асосида такомиллаштирилган;
она тили дарсларида назарий қоидаларни амалда қўллашни ўргатишнинг когнитив, эмоционал ҳиссий ва фаолиятга доир босқичлари праксиологик ёндашувга асосланган рефлексив технологиялар (хатоликлар устида ишлаш, қайта ҳикоя тузиш, эркин хат ёзиш) асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларнинг коммуникатив компетенциясини ривожлантиришнинг ахборот-методик таъминоти интерфаол методлар (синквейн, лимерики, беш минутлик эссе, қоғозли ва расмли кластер)га мўлжалланган аутентик ўқув материаллари (қизиқарли хабарлар, ментал бирликлар)ни тайёрлаш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Она тили дарсларида ўқувчиларга назарий билимларни амалда қўллашни ўргатиш методикаси юзасидан ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:
таълим ўзбек ва қозоқ тилларида олиб бориладиган бошланғич синфларда ўқитувчи ва ўқувчи ҳамкорлигига асосланган назарий қоидаларни англаш, амалда қўллаш, грамматик бирликларни сензетив ўқитиш методикаси, дивергентлик ва конвергентлик ёндашувларига доир таклифлардан «Ўзбек тили», «Қозоқ тили» фанларидан компетенциявий ёндашувга асосланган баҳолаш мезонларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 5 июндаги 01-02/2-2-167-сон маълумотномаси). Натижада она тили дарсларида ўқувчиларнинг назарий билимларини амалда қўллаш самарадорлигини ошириш бўйича ўқув материаллари тизимлаштирилган;
она тили дарсларида ўқувчиларнинг лингвистик лаёқати ва мустақил билим олиш қобилиятларини ривожлантириш, антропоцентрик ва когнитив тилшуносликнинг лингвомаданий элементларига доир таклифлардан «Она тили» (1–4-синфлар) номли ўқув қўлланмалар мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 5 июндаги 01-02/2-2-167-сон маълумотномаси). Ушбу намуна тарзида таёрланган дарс ишланмалари ва методик тавсиялар ўқувчиларнинг лингвистик лаёқати ва мустақил билим олиш қобилиятларини ўстириш имконияти кенгайтирилган;
она тили дарсларида назарий қоидаларни амалда қўллашни ўргатиш босқичлари, праксиологик ёндашувга асосланган рефлексив технологиялар, интерфаол методлар, аутентик ўқув материалларини тайёрлашга оид таклиф ва тавсиялар «Она тили дарсларида ўқувчиларни назарий билимларни амалда қўллашга ўргатиш методикаси (таълим қозоқ ва ўзбек тилларида олиб бориладиган бошланғич синфлар мисолида)» номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 9 февралдаги 01-01/09-415-сон маълумотномаси). Мазкур услубий тавсиялар ва амалий материаллар ўқувчиларнинг ижодий фаоллиги, нутқий ва лингвистик компетенцияларини оширишга хизмат қилган.
