Шукуров Шуҳрат Райимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақўтан конининг геокимёвий ва минералогик хусусиятлари, қимматбаҳо ва уларга йўлдош элементларнинг учраш шакллари”, 04.00.02 – Қаттиқ фойдали қазилма конларининг геологияси, уларни қидириш ва разведка қилиш. Металлогения ва геокимё (геология-минералогия фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/GM194.
Илмий раҳбар: Садикова Лола Ренатовна, геология-минералогия фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Геология ва геофизика институти ДМ.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: “Минерал ресурслар институти” ДМ, DSc.24/30.12.2019.GM.40.01.
Расмий оппонентлар: Карабаев Маматхон Садирович, геология-минералогия фанлари доктори, профессор; Умаров Акромиддин Зайниддинович, геология-минералогия фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: «Навоий кон-металлургия комбинати» АЖ.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қорақўтан конининг маъданлари ва уларни технологик қайта ишлаш маҳсулотларининг моддий таркибини (геокимёвий ва минерал) муфассал ўрганиш, олтин, кумуш, ва улар билан бирга келувчи бошқа элементларнинг учраш шакллари, хом ашёнинг қийин бойитилиш омилларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қорақўтан кони маъдан таналарида олтин-кумуш маъданлашувига маҳсулдор иккита: эрта Fe-Au-As-S ва кечки Sb-Ag-Cu-Zn-Pb геокимёвий ассоциациялар мавжудлиги аниқланган;
Маъданларнинг моддий таркиби бўйича турлари ажратилган, уларнинг фазода тарқалиш қонуниятлари, зоналликлари ва маъданлашувга маҳсулдор минерал ассоциациялар аниқланган;
Қорақўтан олтин-кумуш конининг геокимёвий ва минералогик хусусиятлари, қимматбаҳо ва бирга келувчи Pt, Sn, W, Se, Te, Hg камёб ер элементларининг учраш шакллари аниқланган;
Қорақўтан кони маъданларининг технологик хоссалари ва регламенти ишлаб чиқилиб, олтинни ажратиб олишнинг энг самарали схемаси – бу хлорли куйдириш ва ҳосил бўлган шлакни кейинги сорбцион сиянидлаш билан қайта ишлаш эканлиги аниқланган;
Қорақўтон маъдан майдонининг минералогик ва геокимёвий тадқиқотлари натижалари “Навоий кон-металлургия комбинати” АЖ фаолиятига жорий қилинган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақўтан маъдан майдонининг минералогик ва геокимёвий тадқиқотлари натижасида олинган илмий натижалар асосида:
Қорақўтон конининг маъданлари моддий таркиби, олтин, кумуш ва бошқа бирга келувчи элементларнинг учраш шаклларини муфассал ўрганиш натижалари “Навоий кон-металлургия комбинати” АЖ амалиётига жорий қилинган (Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2024 йил 3 октябрдаги 08-3676-сонли маълумотномаси). Натижалар қимматбаҳо металларга маъданлашувнинг асосий минерал ва геокимёвий ассоциацияларини ажратиш ва геологик қидирув ишларининг кейинги йўналишларини аниқлаш имконини берган;
Қорақўтон конининг минералогик ва геокимёвий тизимларининг хусусиятлари “Навоий кон-металлургия комбинати” АЖ амалиётига жорий қилинган (Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2024 йил 3 октябрдаги 08-3676-сонли маълумотномаси). Натижалар, конда олтин-кумуш маъданлашувига маҳсулдор иккита эрта Fe-Au-As-S ва кечки Sb-Ag-Cu-Zn-Pb геокимёвий ассоциацияларни ажратиш ва конни олтин-кумушли генетик кон турига киритиш имконини берган;
ҳар хил турдаги маъданларни ва уларни технологик қайта ишлаш маҳсулотларини қайта ишлаш технологияси бўйича тавсиялар, олтин, кумуш ва бошқа қимматли элементлар: Pt, Sn, W, Se, Te, Hg ва камёб ер элементларининг учраш шакллари “Навоий кон-металлургия комбинати” АЖ амалиётига жорий қилинган (Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2024 йил 3 октябрдаги 08-3676-сонли маълумотномаси). Натижада, юқорида қайд этилган қимматли элементларни қайта ишлаш технологиясини яратиш бўйича ҳаракатлар режалаштирилган. Олтинни ажратишнинг энг самарали схемаси - бу хлорли куйдириш ва ҳосил бўлган шлакни кейинги сорбцион сиянидлаш билан қайта ишлаш бўлиб, бу орқали олтин ажралиши 95,3 % оширилган;
Қорақўтон кони маъданларининг минералогик хусусиятлари ва турли хил генетик турдаги маъданларни зоналлиги маълумотлари “Навоий кон-металлургия комбинати” АЖ амалиётига жорий қилинган (Тоғ-кон саноати ва геология вазирлигининг 2024 йил 3 октябрдаги 08-3676-сонли маълумотномаси). Натижада, биринчи марта Қорақўтон олтин-кумуш кони маъданлари учун ҳар хил генетик турдаги гиперген, суперген ва гипоген маъданлашув зоналликлари ажратилиб, Қорақўтон конининг чуқур ҳосилдор горизонтлари учун башорат қилинган.