Эргашев Бахтияр Эргашевичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Туркистон генерал-губернаторлиги маҳкамасининг иш юритиш фаолияти (тарихий-манбашунослик таҳлили)», 07.00.08–Тарихшунослик, манбашунослик ва тарихий тадқиқот усуллари (тарих фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.DSc/Tar57.

Илмий маслаҳатчи: Махкамова Нодира Рахмоновна, тарих фанлари доктори, доцент.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд  давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Тарих институти, DSc.06.01.2018.Tar.56.01.

Расмий оппонентлар: Юсупова Дилором Юнусовна, тарих фанлари доктори, профессор, академик;  Гулямов Хондамирмирзо Гулямович, тарих фанлари доктори, профессор; Шадманова Санобар Базарбаевна, тарих фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.    

II. Тадқиқотнинг мақсади: Туркистон генерал-губернаторлиги маҳкамаси иш юртиш ҳужжатлари асосида мазкур идора ташкил этилганидан бошлаб тугатилгунга қадар бўлган фаолиятини аниқлашдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 

Туркистон генерал-губернаторлиги маҳкамаси ўлкани мустабид ҳарбий тузум исканжасида сақлаб туришга қаратилган тузилма сифатида,  империя ҳуқуқий-норматив ҳужжатларининг амалиётга жорий этилиши асосида туб аҳолини  бошқариш қонунлари тизими ташкил этилгани далилланган;

хонликлар ва чегарадош давлатлар билан савдо-сотиқ муносабатларини ривожлантиришда империя манфаатларига хизмат қилувчи ҳар қандай савдо-иқтисодий алоқаларни рағбатлантириш ва қулай шарт-шароитлар яратиб бериш бўйича генерал-губернаторлик ташқи сиёсатининг моҳияти очиб берилган;

ҳарбий ва фуқаролик ишларини юритишда генерал-губернаторлик маҳкамаси кадрлар таркиби фақат империя фуқаро-мутахассислари ҳисобидан шакллантирилгани ҳамда уларнинг мустабид тузумни сақлаб туриш мақсадида бошқарув жараёнида маҳаллий аҳоли вакилларидан малакали мутахассислар етишиб чиқишини чегаралашга қаратилган фаолиятлари исботланган;

иш юритиш ва ижро назоратини ташкил қилиш ташқи, ҳарбий, ички ишлар вазирликлари каби ваколатли органларининг тегишли директив ҳужжатлари ва кўрсатмалари асосида амалга оширилгани, ҳисоботлар ва архивлаштириш тартиблари негизида Туркистон генерал-губернаторлиги маҳкамаси империя эҳтиёжига хизмат қилган маълумотлар базасини шакллантирувчи муассаса эканлиги очиб берилган;

ўлкада идора ва ташкилотлар фаолиятига оид қонунларни ҳарбий интизом талаблари асосида бажарилишини таъминлашда ижроия ҳокимияти вазифасини олиб борган генерал-губернаторлик маҳкамаси бошлиқлари, иш юритувчилари ва ҳужжатшуносларининг фаолиятлари очиб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Туркистон генерал-губернаторлиги маҳкамаси иш юритиш тарихини бўйича олинган натижалар асосида:

Туркистон генерал-губернаторлиги маҳкамаси иш юритиш ҳужжатларини туркумлаш, маълумотларни танлаш услубларига оид хулосалардан Самарқанд давлат бирлашган тарихий-меъморий ва бадиий музей қўриқхонасининг 1868–1917 йиллар фондларини архивлаштиришда, ИП-324-344; КП-1233; ИП-1233-2; КП-1236-10-27; КП-1372-1-6; КП-1559-1-3-фондларининг музей атрибуциялари асосида экспозицияга оид илмий таҳлилларни ўтказишда фойдаланилган (Маданият вазирлигининг 2018 йил 10 январдаги  01-11-08-134-сон маълумотномаси). Натижаларнинг қўлланиши Самарқанд давлат бирлашган тарихий-меъморий ва бадиий музей қўриқхонасининг қайд этилган фондларини янги маълумотлар билан бойитган, экспонатлар изоҳларига янгича мазмун бахш этган;

Туркистон генерал-губернаторлиги маҳкамаси иш юритиш ҳужжатларининг контент таҳлили, маълумотни танлаш услубларига оид қарашлардан ЎзР ФА Тарих институтида амалга оширилган Ф-1-ФА-0-11986 рақамли “Ўзбекистон шаҳарлари тарихи: анъаналар, урбанизация ва трансформация жараёнлари (қадимдан ҳозирга қадар)” фундаментал лойиҳасининг ХIХ аср иккинчи ярми – ХХ аср бошларида шаҳар маданияти ва урбанизация жараёнлари бўлимини ёритишда фойдаланилган (Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 28 декабрдаги ФТА-02.11/1373-сон маълумотномаси). Берилган маълумотлар шаҳарлар бошқарувига оид расмий манбалар асосида жорий этилган “янги” ва “эски” шаҳарлар тарихига оид илмий хулосаларни бойитишга хизмат қилган;

мустабид тузумни сақлаб туриш мақсадида бошқарув жараёнида маҳаллий аҳоли вакилларидан малакали мутахассислар етишиб чиқишини чегаралашга қаратилган фаолиятлари Ф-1-ФА-0-11986 рақамли “Ўзбекистон шаҳарлари тарихи: анъаналар, урбанизация ва трансформация жараёнлари (қадимдан ҳозирга қадар)” фундаментал лойиҳаси доирасида Россия империяси мустамлакачилиги даврида шаҳарлар тарихини ўрганишнинг манбашунослик асослари ва услубларини очиб беришда фойдаланилган (Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 28 декабрдаги ФТА-02.11/1373-сон маълумотномаси). Диссертация илмий хулосаларининг қўлланилиши XIX–XX аср бошларида Ўзбекистон тарихига оид манбаларнинг аниқ баҳоланишига имкон берган;

Туркистон генерал-губернаторлиги маҳкамаси ҳужжатларини ўрганишнинг ХIХ аср иккинчи ярми – ХХ аср боши илмий жамиятлар тарихига оид ёзма маълумотлар асосида “Археология ҳаваскорлари тўгараги”га оид архив ҳужжатлари Ф.I.-ФА-083775 рақамли “Сўғд ва Уструшонанинг антик ва ўрта асрлар даври маданиятида урбанизация жараёнлари” фундаментал лойиҳасига татбиқ этилган (Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 28 декабрдаги ФТА.02.11/1374-сон маълумотномаси). Татбиқ натижасида Самарқанд вилоятидаги Кофирқалъа, Кофирмулла (И-1 Фонд, 1-рўйхат, 150-йиғма жилд) ёдгорликларига доир маълумотлар мукаммаллашган, Ўзбекистон ҳудудидаги илк христианлик тарихининг тўғри таҳлил қилинишига имкон берган;

Туркистон генерал-губернаторлиги маҳкамаси иш юритиш ҳужжатлари асосида  Ф.I.-ФА-083775 рақамли “Сўғд ва Уструшонанинг антик ва ўрта асрлар даври маданиятида урбанизация жараёнлари” лойиҳасининг Сўғднинг қадим шаҳарсозлик маданияти ҳамда  қурилиш қолдиқларининг хусусиятларига оид маълумотларни таҳлил этишга бағишланган қисмини ёритишда фойдаланилган (Фан ва технологиялар агентлигининг 2017 йил 28 декабрдаги ФТА.02.11/1374-сон маълумотномаси). Тадқиқот хулосалари Ўрта Осиёдаги қадим маданият марказлари ҳақидаги маълумотларнинг янада аниқлашишига хизмат қилиб, уларга оид айрим скептик қарашларнинг асоссизлигини кўрсатиб беришга ёрдам берган.