Мамадалиев Қудратбек Марибовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бўлажак ўқитувчи-талабалар саломатлиги ва жисмоний фаоллигини оширишда эрталабки бадан тарбия машқларидан фойдаланиш самарадорлиги”, 13.00.04–Жисмоний тарбия, спорт машғулотлари, соғломлаштириш ва адаптив жисмоний тарбия назарияси ва методикаси, педагогика фанлари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/Ped3920.
Илмий раҳбар: Ниязов Сахибжон Сабиржанович педагогика фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, DSc.03/30.12.2019.Ped.28.01.
Расмий оппонентлар: Кочкаров Атабек Ахматваевич педагогика фанлари доктори (DSc), доцент; Машарипов Фарход Турахонович педагогика фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бўлажак ўқитувчи-талабаларнинг касбий-амалий жисмоний тайёргарлигини ошириш бойича таклиф ва тавсияларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
бўлажак-ўқитувчи талабаларнинг жисмоний ва функсионал имкониятларини шаклланиш суръатини аниқлаш мақсадида бўш вақтлар бандлигини ўрганиш бўйича ишлаб чиқилган эксклузив сўровнома дастурлари ёрдамида уларнинг функсионал ва интеллектуал иш қобилиятини таъминлаш ҳисобига кундалик фаолиятида бажариладиган ҳаракатларни фаол бажариш имкониятлари кенгайтирилган;
биринчи босқич талабаларида жисмоний тарбия бўйича ўтказиб борилган машғулотлар якунида турли статик ҳолатларда мувозанат сақлаш турғунлиги ва жисмоний ҳаракатлар фаоллигини ошириш мақсадида касбий-амалий жисмоний машғулотлар бажарилиш ҳисобига жисмоний фаоллик ва тайёргарлик даражасини ўсиш суръати яхшиланган;
олий таълим муассасалари талабаларининг жисмоний тарбия машғулотлари жараёнида талабаларнинг юракни қисқариш ритми, нафас олиш частотаси тизимининг жисмоний юкламаларга реакциясини аниқлаш мақсадида ҳар бир машқда юрак қисқариш сони (тинч ҳолатда ва белгиланган юкламадан кейин) кўрсаткичларининг тикланиш тезлигини аниқлаш ҳисобига юкламаларни меъёрлаш самарадорлиги оширилган;
жисмоний тарбия йўналишига ихтисослашмаган олий таълим муассасалари талабаларининг соғлом турмуш тарзида фаол иштирок этиши, жисмоний тарбия воситалари орқали соғломлаштириш даражасини ошириш мақсадида жисмоний тайёргарлик ва вегетатив реакциялар даражасини, физиологик меъёрлар сақлаш имкониятини берувчи “стретчинг-релаксация-нафас” ҳамда схематик мақсадли моделдан фойдаланиш ҳисобига бадан тарбия машқларини белгиланган вақт меъёрларига кўра бажариш имкониятлари кенгайтирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. бўлажак ўқитувчи-талабаларнинг касбий-амалий жисмоний тайёргарлигини ошириш бўйича ўтказилган жорий тадқиқотлар ва педагогик тажриба натижалари асосида:
бўлажак-ўқитувчи талабаларнинг жисмоний ва функсионал имкониятларини шаклланиш суръатини аниқлаш мақсадида бўш вақтлар бандлигини ўрганиш бўйича ишлаб чиқилган эксклузив сўровнома дастурлари ёрдамида уларнинг функсионал ва интеллектуал иш қобилиятини таъминлаш бўйича тавсиялар “Жисмоний тарбия ва спорт соғломлаштирувчи тадбирларини ташкил этиш” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 2-августдаги 257-сонли буйруғига асосан, 257-027 рақами гувоҳнома). Натижада, 90 нафар талабалардан 70-78,9 % жисмоний тарбия ва спорт билан мунтазам шуғулланмаслиги, 81,9 % касбий-амалий жисмоний тайёргарлик ҳақида тасаввурга эга эмаслиги аниқланган;
биринчи босқич талабаларида жисмоний тарбия бўйича ўтказиб борилган машғулотлар якунида турли статик ҳолатларда мувозанат сақлаш турғунлиги ва жисмоний ҳаракатлар фаоллигини ошириш мақсадида касбий-амалий жисмоний машғулотлар бажарилиш Андижон давлат университети машғулот жараёнларига тадбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг
2023-йил 4-сентябрдаги 03-01/04/20/9012-сон маълумотномаси). Натижада, касбий амалий жисмоний тайёргарликни ифодаловчи кўрсаткичлар – юрак қисқариш частотаси 7,59 %, нафас олиш сони 18,07 % тежамли ишлаш режимига мослашган, мувозанат сақлаш турғунлиги 67,49 % га ошган;
олий таълим муассасалари талабаларининг жисмоний тарбия машғулотлари жараёнида талабаларнинг юракни қисқариш ритми, нафас олиш частотаси тизимининг жисмоний юкламаларга реакциясини аниқлаш мақсадида ҳар бир машқда юрак қисқариш сони (тинч ҳолатда ва белгиланган юкламадан кейин) кўрсаткичларининг тикланиш тезлигини аниқлаш бўйича таклифлар Наманган давлат педагогика институти талабаларининг машғулот жараёнларига тадбиқ қилинган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 4-сентябрдаги 03-01/04/20/9012-сон маълумотномаси). Натижада, жойдан узунликка сакраш 6,71 % га, турникда тортилиш 22,12 % га, нафасни сақлаш ёки гипотик турғунлик 15,96 % га, нафасни сақлаш -20,03 % га ўсган;
жисмоний тарбия йўналишига ихтисослашмаган олий таълим муассасалари талабаларининг соғлом турмуш тарзида фаол иштирок этиши, жисмоний тарбия воситалари орқали соғломлаштириш даражасини ошириш мақсадида жисмоний тайёргарлик ва вегетатив реакциялар даражасини, физиологик меъёрлар сақлаш имкониятини берувчи “стретчинг-релаксация-нафас” ҳамда схематик мақсадли моделдан фойдаланиш Андижон давлат педагогика институти талабаларининг машғулот жараёнларига тадбиқ қилинган (Ўзбекистон Республикаси Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлигининг 2023-йил 4-сентябрдаги
03-01/04/20/9012-сон маълумотномаси). Натижада, касбий-амалий жисмоний тайёргарлик даражаси талабаларда 20,66 % га, функсионал имкониятлар 15,59 % га яхшиланган.