Саидов Шухрат Абдунасимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Яхши сифатли  механик сариқликни жарроҳлик даволашда дифференциал ёндашув», 14.00.27 – «Хирургия».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Tib4142.
Илмий раҳбар: Бабажанов Ахмаджон Султанбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Рузибоев Санжар Абдусаломович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Лигай Руслан Ефимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: И.И.Мечников номидаги шимолий-ғарбий давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: яхши сифатли механик сариқлик билан оғриган беморларда жарроҳлик даволаш усулини танлашга дифференциал ёндашувни ишлаб чиқиш орқали комплекс даволаш натижаларини яхшилашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
механик сариқликнинг сабаблари ва тузилиши аникланган, комплекс терапия билан фаол жарроҳлик тактикаси даволаш натижаларини сезиларли даражада яхшилаши мумкинлиги ва радикал жарроҳлик тузатиш фақат беморнинг оғирлик даражаси А ва Б синфлари даражасида барқарорлиги, унинг сабабини аниқлаш ва энг мақбул даволаш усулларини танлаш учун диагностика алгоритми ишлаб чиқилган;
механик сариқликнинг оғирлик даражасини прогнозловчи омиллар аниқланган ва даволашнинг патогенетик асосли усулини танлаш учун синфларга (А, Б ва C) бўлинди, касалликнинг давомийлиги, сабаблари, сариқлик ва жигар етишмовчилигининг оғирлик даражасига қараб декомпрессив миниинвазив даволашни танлаш мезонлари аниқланган;
механик сариқликни комплекс даволашда дифференциал ёндашувни танлаш мезонлари B ва C синфидаги сариқликнинг оғирлик даражаси учун бир босқичли, икки босқичли миниинвазив декомпрессив ва комбинацияланган аралашувларни қўллаш бўйича кўрсатмалар асосланган;
ўт йўлларига миниинвазив декомпрессив аралашувлар ва очиқ реконструктив операцияларнинг патогенетик асосланган усулларидан фойдаланган ҳолда дифференциал жарроҳлик тактикасини қўллаш операциядан кейинги асоратлар ва ўлим ҳолатларини камайтиришга ёрдам берганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Яхши сифатли  механик сариқликни жарроҳлик даволашда дифференциал ёндашув бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида (Ўзбекистон Республикаси ССВ ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 26.08.2024 й. 05/23-сон хулосаси):
биринчи илмий янгилик: механик сариқликнинг сабаблари ва тузилиши аникланган, комплекс терапия билан фаол жарроҳлик тактикаси даволаш натижаларини сезиларли даражада яхшилаши мумкинлиги ва радикал жарроҳлик тузатиш фақат беморнинг оғирлик даражаси А ва Б синфлари даражасида барқарорлиги, унинг сабабини аниқлаш ва энг мақбул даволаш усулларини танлаш учун диагностика алгоритми ишлаб чиқилган Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 01.08.2024 й. 297-U-сон буйруғи ва СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 16.03.2024 й. 47-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: механик сариқлик ривожланишининг этиологик омиллари холелитиаз ва унинг асоратлари, жигар ва ўт йўлларининг паразитар зарарланишлари, туғма ва орттирилган яллиғланишли жигар касалликлари, шунингдек операциядан кейинги сариқлик (ўт йўлларининг чандиқли торайиши, ятроген шикастланишлар). Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: комплекс терапия билан фаол жарроҳлик тактикаси билан беморларнинг стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 2176480 сўм. Беморларнинг барча лаборатор-инструментал текширишларига жами 355300 сўм сарфланади. Aгарда беморларда тўлиқ йиллик иқтисодий кўрсаткич 810900 сўмни ташкил етади (бир нафар бемор учун). Хулоса: 48,11% ҳолатда механик сариқлик ривожланишининг асосий сабаблари ўт тош касалликлари ва  холедохолитиаз, 3,7% да ўт тош касаллигининг Мириззи синдроми билан асоратланиши, 18,39% да ўн икки бармоқли ичак билиар сўрғичи стенози, 7,07% ҳолатда ўт йўлларининг чандиқли стриктуралари, 11,32% да  паразитар (эхинококк) сариқлик, 5,66% ҳолатда сафро ва псевдотумор панкреатит, 2,35% холедох кисталари ва 0,94% ҳолатда ўн икки бармоқли ичак ярасини билиар сўрғичга ва умумий ўт йўлига пенетрацияси, шунингдек операциядан кейинги сариқлик асорати 2,35% ҳолатда кузатилди. 
иккинчи илмий янгилик: механик сариқликнинг оғирлик даражасини прогнозловчи омиллар аниқланган ва даволашнинг патогенетик асосли усулини танлаш учун синфларга (А, Б ва C) бўлинди, касалликнинг давомийлиги, сабаблари, сариқлик ва жигар етишмовчилигининг оғирлик даражасига қараб декомпрессив миниинвазив даволашни танлаш мезонлари аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 01.08.2024 й. 297-U-сон буйруғи ва СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 16.03.2024 й. 47-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЯСМС декомпрессив минимал инвазив аралашув усулини танлаш сариқликнинг оғирлик даражасига, унинг сабаблари ва обструкция даражасига, жигар етишмовчилигининг оғирлик даражасига, шунингдек, бирга келадиган касалликларнинг мавжудлигига боғлиқ. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: даволашнинг патогенетик асосли усулини танлаш билан беморлар даволаниши орқали умумий ўртача 1170500 сўм сарфланади. Беморларга юқоридаги тавсия қилинган комплекс даво натижасида ижобий натижалар 2 баробар кўп ҳолатда кузатилганлигини ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 2351300 сўмни ташкил етади. Хулоса: Механик сариқлик диагностикаси комплекс ишлаб чиқилган диагностика алгоритми, шу жумладан, замонавий инвазив бўлмаган нурли усуллари (ултратовуш, МРПХГ) диагностикаси, шунингдек ўт йўлларининг декомпрессиясига инвазив пункцион  ва эндоскопик йўл билан (РПХГ, ТЖХГ) кенг қамровли бўлиши керак (73,64% асосий гуруҳдаги беморларда қўлланилди). 
учинчи илмий янгилик: механик сариқликни комплекс даволашда дифференциал ёндашувни танлаш мезонлари B ва C синфидаги сариқликнинг оғирлик даражаси учун бир босқичли, икки босқичли миниинвазив декомпрессив ва комбинацияланган аралашувларни қўллаш бўйича кўрсатмалар асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 01.08.2024 й. 297-U-сон буйруғи ва СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 16.03.2024 й. 47-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: декомпрессив аралашувлар мураккаб консерватив даво усуллари билан тўлдирилди. Клиник, бактериологик ва инструментал тадқиқот усулларини динамик ўрганиш ва таҳлил қилиш асосида тузилган диагностика ва терапевтик тадбирларнинг комплекс дифференциаллаштирилган дастури механик сариқлик билан оғриган беморларни даволаш натижаларини сезиларли даражада яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: механик сариқликни комплекс даволашда дифференциал ёндашувни танлаш билан одатда умумий ўртача 1234400 сўм сарфланади. Беморларга юқоридаги тавсия қилинган минимал инвазив жарроҳликни ҳисобга олсак, йиллик иқтисодий кўрсаткич 3212800 сўмни ташкил етади. Хулоса: Механик сариқлик Б ва C синфидаги беморларда минимал инвазив аралашув дастлабки босқичи учун кўрсатма ҳисобланади (ЭПСТ ёки ТЖХС билан НБД). Агар ЭПСТ имконсиз бўлса (16,21%), даволашнинг биринчи босқичини танлаш усули антеград эхоконтрол муолажаси – ултратовуш назорати остида ТЖХС, бунда радикал жарроҳлик аралашувлар  беморнинг аҳволи А ёки Б даражасида барқарорлашганидан кейин кўрсатилади. 
тўртинчи илмий янгилик: ўт йўлларига миниинвазив декомпрессив аралашувлар ва очиқ реконструктив операцияларнинг патогенетик асосланган усулларидан фойдаланган ҳолда дифференциал жарроҳлик тактикасини қўллаш операциядан кейинги асоратлар ва ўлим ҳолатларини камайтиришга ёрдам берганлиги исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази 01.08.2024 й. 297-U-сон буйруғи ва СамДТУ кўп тармоқли клиникаси 16.03.2024 й. 47-сон буйруқлари билан амалий фаолиятига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: механик сариқликни даволашнинг ишлаб чиқилган ва такомиллаштирилган усуллари даволаш натижаларини сезиларли даражада яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: ўт йўлларига миниинвазив декомпрессив аралашувлар ва очиқ реконструктив операциялар билан беморларни стационар шароитда даволаш одатда умумий ўртача 5323350 сўм сарфланади. Йиллик иқтисодий кўрсаткич эса ўз навбатида 7544800 сўмни (1 нафар беморга) ташкил етади. Хулоса: Сафро йўлларида минимал инвазив декомпрессив аралашувлар ва очиқ реконструктив аралашувларнинг патогенетик асосли усулларидан фойдаланган ҳолда дифференциаллашган жарроҳлик усулларини қўллаш асосий гуруҳда назорат гуруҳидаги беморларга нисбатан операциядан кейинги асоратлар частотасининг 26,56% дан 17,68% гача пасайишига ва ўлим кўрсаткичининг 6,25% дан 3,65% гача пасайишига ёрдам берди.