Kilichev Anvar Akramovichning
fan doktori (DSc) dissertatsiya himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Aorta- koronar shuntlash amaliyotidan so‘ng bemorlarga mul`tifaktorli tahlil orqali tibbiy yordam ko‘rsatishni va reabilitatsiyani tashkil etishni takomillashtirish», 14.00.12 – Tibbiy reabilitologiya, 14.00.33 – Jamiyat salomatligi. Sog‘liqni saqlashda menejment.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.3.DSc/Tib641.
Ilmiy maslahatchilar: Rizaev Jasur Alimdjanovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Ibragimov Aziz Yuldashevich tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Samarqand davlat tibbiyot universiteti, DSc.04/31.10.2024.Tib.102.03.
Rasmiy opponentlar: Rustamovna Dildora Abdumalikovna, tibbiyot fanlari doktori; Sobirova Guzal Naimovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Mullabaeva Guzal Uchkunovna, tibbiyot fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Abu Ali ibn Sino nomidagi Tojikiston davlat tibbiyot universiteti (Tojikiston Respublikasi).
II. Tadqiqotning maqsadi:
Aorta-koronar shuntlashning klinik-iqtisodiy samaradorligini multifaktorial qiyosiy tahlil qilish va shunday operatsiyalarni o‘tkazgan bemorlarga tibbiy yordam ko‘rsatish hamda reabilitatsiyani tashkil etishni takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarda aorta koronar shuntlash amaliyotiga ehtiyojning oshganligi sababli xamda jarroxlik amaliyotidan keyingi davr asoratlarsiz va metabolik og‘ishlarsiz kechishi uchun boskichli kardioreabilitatsiya utkazishlishi zarurligi asoslangan;
aorta koronar shuntlash amaliyotini utkazgan bemorlarda kompleks kardioreabilitatsiya dasturini kullash natijasida tizimli qon oqimi ko‘rsatkichlari ijobiylanishi, mashqlarga chidamlilik va miokard qisqarish qobiliyatini oshishi, ushbu gurux bemorlarda stenokardiya xurujlarining qaytalanish chastotasi 4,3 martaga, miyada kon aylanishni utkir buzilishi- 3,7 martaga, tez yordamga murojaatlar chastotasi- 9,9 martaga, shoshilinch kardiologik kasalxonaga yotqizish chastotasi- 6,8 martaga kamayishi aniklangan;
aorta koronar shuntlash amaliyotidan sung kardioreabilitatsiyaning barcha boskichlarini utgan bemorlarda jismoniy va psixologik statusni tiklanishi, hayot sifatini oshishi, ijtimoiy moslashuvini yaxshilanishi va sog‘liqni saqlash tizimidagi iqtisodiy xarajatlarni kamayishi aniklangan;
ilk bor yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarda aorta koronar shuntlash amaliyotidan sung qon oqimi ko‘rsatkichlarini va jismoniy faollikni nazorat kilish uchun kardioreabilitatsiyani ambulator-poliklinika etapida kardiolog, reabilitolog va ukitilgan xamshira mavjud "Koronar bemorlar maktabi" ochilishi maksadga muvofikligi asoslangan;
ilk bor aorta koronar shuntlash amaliyotidan keyin tiklanish potensialini oshirish, tashkiliy va davo-profilaktik chora-tadbirlarini takomillashtirish maksadida bosqichli tibbiy kardioreabilitatsiya usuli ishlab chikilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Reabilitatsiya markazlarida reabilitologiya xizmatining samaradorligini baholash bo‘ytcha olingan ilmiy natijalar asosida (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashning ilmiy-tadqiqot ishlari natijalarini amaliyotga tatbig‘i asosida 2024 yil 13 noyabrdagi 8 – sonli yig‘ilish bayonnomasi xulosasi):
birinchi ilmiy yangilik: yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarda aorta koronar shuntlash amaliyotiga ehtiyojning oshganligi sababli xamda jarroxlik amaliyotidan keyingi davr asoratlarsiz va metabolik og‘ishlarsiz kechishi uchun boskichli kardioreabilitatsiya utkazishlishi zarurligi asoslanganligi bo‘yicha takliflar Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 105-son bilan tasdiqlangan «Reabilitatsion terapiya tizimida tibbiy yordam ko‘rsatish bosqichlarida koronar shuntlash amaliyotidan oldin va keyin bemorlarni davolash-profilaktika chora-tadbirlari» va Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 106-son bilan tasdiqlangan «Aorta-koronar shuntlashdan keyin tiklovchi va reabilitatsion terapiya samaradorligini baholash» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Jizzax viloyati filialga 12.02.2024 yildagi 15-son, Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Qashqadaryo viloyati filialiga 03.02.2024 yildagi14t-son, Toshkent shahar Bektemir tuman tibbiyot birlashmasining 08.02.2024yildagi 128-14-198TB/2024-son hamda Toshkent shahar Mirzo Ulug‘bek tuman tibbiyot birlashmasining 14.02.2024 yildagi 77-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 5-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: aorta koronar shuntlash amalga oshirilgan bemorlarni reabilitatsiya qilishning zamonaviy usullarini joriy etish natijasida jismoniy va psixologik moslashuvning buzilishi 1,3 baravar kamaygan, bemorlarning ijtimoiy faollik darajasi 1,6 baravar oshganligi, taklif etilayotgan usullarning joriy etilishi tiklovchi davolashning iqtisodiy, tibbiy va ijtimoiy samaradorligini oshirish imkonini bergan, bu esa, o‘z navbatida, xarajatlar va asoratlar rivojlanish xavfi eng kam bo‘lgan bemorlar sonini 1,5 baravarga oshirish, tibbiy yordam ko‘rsatish darajasini yaxshilash, ushbu toifadagi bemorlarning hayot sifatini erta muddatlarda yaxshilash imkonini berganligi bilan izohlangan. Iqtisodiy samaradorligi: aorta koronar shuntlash amaliyoti yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan aorta koronar shuntlashdan keyin tibbiy yordam ko‘rsatishni tashkil etish bo‘yicha yangi ma’lumotlarni o‘rni asoslash natijasida uchun taklif etilgan reabilitatsiya chora-tadbirlari har bir bemor uchun iqtisodiy samaradorlikni yiliga 2712333 so‘mga oshirgan va nogironlik boshlanishini kamida 2 barobar kechiktirish imkonini bergan.
ikkinchi ilmiy yangilik: aorta koronar shuntlash amaliyotini utkazgan bemorlarda kompleks kardioreabilitatsiya dasturini kullash natijasida tizimli qon oqimi ko‘rsatkichlari ijobiylanishi, mashqlarga chidamlilik va miokard qisqarish qobiliyatini oshishi, ushbu gurux bemorlarda stenokardiya xurujlarining qaytalanish chastotasi 4,3 martaga, miyada kon aylanishni utkir buzilishi- 3,7 martaga, tez yordamga murojaatlar chastotasi- 9,9 martaga, shoshilinch kardiologik kasalxonaga yotqizish chastotasi- 6,8 martaga kamayishi aniklangan bo‘yicha takliflar Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 105-son bilan tasdiqlangan «Reabilitatsion terapiya tizimida tibbiy yordam ko‘rsatish bosqichlarida koronar shuntlash amaliyotidan oldin va keyin bemorlarni davolash-profilaktika chora-tadbirlari» va Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 106-son bilan tasdiqlangan «Aorta-koronar shuntlashdan keyin tiklovchi va reabilitatsion terapiya samaradorligini baholash» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Jizzax viloyati filialga 12.02.2024 yildagi 15-son, Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Qashqadaryo viloyati filialiga 03.02.2024 yildagi14t-son, Toshkent shahar Bektemir tuman tibbiyot birlashmasining 08.02.2024yildagi 128-14-198TB/2024-son hamda Toshkent shahar Mirzo Ulug‘bek tuman tibbiyot birlashmasining 14.02.2024 yildagi 77-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 5-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: kardiologik markazlar tarmog‘ini rivojlantirish yurak-qon tomir kasalliklari bilan og‘rigan bemorlarga tibbiy yordam olish imkoniyatini oshirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan va eng muhim tibbiy-ijtimoiy muammolardan birini hal qilish maqsadida yurak ishemik kasalligidan yuzaga keladigan o‘limning 15% va asoratlar rivojlanish darajasini 20% kamaytirish orqali ushbu toifadagi bemorlarning hayot sifatini erta muddatlarda yaxshilash imkonini berganligi bilan izohlangan. Iqtisodiy samaradorligi: kardiologik markazlar tarmog‘ini rivojlantirish yurak-qon tomir kasalliklari bilan og‘rigan bemorlarga tibbiy yordam olish imkoniyatini oshirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lgan va eng muhim tibbiy-ijtimoiy muammolardan birini hal qilish maqsadida yurak ishemik kasalligidan yuzaga keladigan o‘limning 15% va asoratlar rivojlanish darajasini 20% kamaytirish uchun taklif etilgan reabilitatsiya chora-tadbirlari har bir bemor uchun iqtisodiy samaradorlikni yiliga 2712333 so‘mga oshirgan va nogironlik boshlanishini kamida 2 barobar kechiktirish imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik: aorta koronar shuntlash amaliyotidan sung kardioreabilitatsiyaning barcha boskichlarini utgan bemorlarda jismoniy va psixologik statusni tiklanishi, hayot sifatini oshishi, ijtimoiy moslashuvini yaxshilanishi va sog‘liqni saqlash tizimidagi iqtisodiy xarajatlarni kamayishi aniklanganligi bo‘yicha takliflar Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 105-son bilan tasdiqlangan «Reabilitatsion terapiya tizimida tibbiy yordam ko‘rsatish bosqichlarida koronar shuntlash amaliyotidan oldin va keyin bemorlarni davolash-profilaktika chora-tadbirlari» va Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 106-son bilan tasdiqlangan «Aorta-koronar shuntlashdan keyin tiklovchi va reabilitatsion terapiya samaradorligini baholash» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Jizzax viloyati filialga 12.02.2024 yildagi 15-son, Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Qashqadaryo viloyati filialiga 03.02.2024 yildagi14t-son, Toshkent shahar Bektemir tuman tibbiyot birlashmasining 08.02.2024yildagi 128-14-198TB/2024-son hamda Toshkent shahar Mirzo Ulug‘bek tuman tibbiyot birlashmasining 14.02.2024 yildagi 77-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 5-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarni aorta koronar shuntlashdan keyin takomillashtirilgan bosqichli kardioreabilitatsiya natijasida bemorlarning hayot sifatini 30% va ularning ijtimoiy moslashuvini 25% oshirishda«xarajat-foyda» usulidan foydalanib iqtisodiy samaradorlikni baholash asosida reabilitatsiyaning tabaqalashgan bosqichlarini amalga oshirishning maqsadga tartibini joriy qilish orqali ushbu toifadagi bemorlarning hayot sifatini yaxshilash imkonini berganligi bilan izohlangan. Iqtisodiy samaradorligi: yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarni aorta koronar shuntlashdan keyin takomillashtirilgan bosqichli kardioreabilitatsiya natijasida bemorlarning hayot sifatini 30% va ularning ijtimoiy moslashuvini 25% oshirishda «xarajat-foyda» usulidan foydalanib iqtisodiy samaradorlikni baholash asosida reabilitatsiyaning tabaqalashgan bosqichlarini amalga oshirish orqali har bir bemor uchun iqtisodiy samaradorlikni yiliga 2712333 so‘mga oshirgan va nogironlik boshlanishini kamida 2 barobar kechiktirish imkonini bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ilk bor yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarda aorta koronar shuntlash amaliyotidan sung qon oqimi ko‘rsatkichlarini va jismoniy faollikni nazorat kilish uchun kardioreabilitatsiyani ambulator-poliklinika etapida kardiolog, reabilitolog va ukitilgan xamshira mavjud "Koronar bemorlar maktabi" ochilishi maksadga muvofikligi asoslanganligi bo‘yicha takliflar Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 105-son bilan tasdiqlangan «Reabilitatsion terapiya tizimida tibbiy yordam ko‘rsatish bosqichlarida koronar shuntlash amaliyotidan oldin va keyin bemorlarni davolash-profilaktika chora-tadbirlari» va Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 106-son bilan tasdiqlangan «Aorta-koronar shuntlashdan keyin tiklovchi va reabilitatsion terapiya samaradorligini baholash» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Jizzax viloyati filialga 12.02.2024 yildagi 15-son, Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Qashqadaryo viloyati filialiga 03.02.2024 yildagi14t-son, Toshkent shahar Bektemir tuman tibbiyot birlashmasining 08.02.2024yildagi 128-14-198TB/2024-son hamda Toshkent shahar Mirzo Ulug‘bek tuman tibbiyot birlashmasining 14.02.2024 yildagi 77-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 5-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarda aorta koronar shuntlashdan keyin reabilitatsiyada ishtirok etish moyilligi davo-profilaktika muassasalarida yurak ishemik kasalligi bilan xastlangan bemorlarga aorta koronar shuntlashdan keyin tibbiy yordam ko‘rsatishda ishtirok etadigan xodimlarning shtat jadvalini rejalashtirish orqali tibbiy xizmat ko‘rsatish jarayonining samaradorligi natijasida xastalikning oqibatidagi o‘lim va asoratlar rivojlanish darajasini kamaytirish orqali ushbu toifadagi bemorlarning hayot sifatini erta muddatlarda yaxshilash imkonini berganligi bilan izohlangan. Iqtisodiy samaradorligi: yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarda aorta koronar shuntlashdan keyin reabilitatsiyada ishtirok etish moyilligi davo-profilaktika muassasalarida yurak ishemik kasalligi bilan xastlangan bemorlarga aorta koronar shuntlashdan keyin tibbiy yordam ko‘rsatishda ishtirok etadigan xodimlarning shtat jadvalini rejalashtirish orqali tibbiy xizmat ko‘rsatish jarayonining samaradorligi baholashga qaratilgan taklif etilgan reabilitatsiya chora-tadbirlari har bir bemor uchun iqtisodiy samaradorlikni yiliga 2712333 so‘mga oshirgan va nogironlik boshlanishini kamida 2 barobar kechiktirish imkonini bergan.
beshinchi ilmiy yangilik: ilk bor aorta koronar shuntlash amaliyotidan keyin tiklanish potensialini oshirish, tashkiliy va davo-profilaktik chora-tadbirlarini takomillashtirish maksadida bosqichli tibbiy kardioreabilitatsiya usuli ishlab chikilganligi bo‘yicha takliflar Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 105-son bilan tasdiqlangan «Reabilitatsion terapiya tizimida tibbiy yordam ko‘rsatish bosqichlarida koronar shuntlash amaliyotidan oldin va keyin bemorlarni davolash-profilaktika chora-tadbirlari» va Samarqand davlat tibbiyot universiteti qoshidagi ekspert kengashning 24.11.2023 yil 24 noyabrdagi 106-son bilan tasdiqlangan «Aorta-koronar shuntlashdan keyin tiklovchi va reabilitatsion terapiya samaradorligini baholash» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Jizzax viloyati filialga 12.02.2024 yildagi 15-son, Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Qashqadaryo viloyati filialiga 03.02.2024 yildagi14t-son, Toshkent shahar Bektemir tuman tibbiyot birlashmasining 08.02.2024yildagi 128-14-198TB/2024-son hamda Toshkent shahar Mirzo Ulug‘bek tuman tibbiyot birlashmasining 14.02.2024 yildagi 77-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 5-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarning aorta koronar shuntlashdan keyin reabilitatsiya potensialiga oid ishlab chiqilgan mezonlar reabilitatsiya chora-tadbirlarining bosqichlarini tanlash, 3 bosqichli tibbiy reabilitatsiyaning samaradorligini 40%ga oshirish, reabilitatsiya salohiyati past bo‘lsa, sanatoriy bosqichini kiritish orqali reabilitatsiya samaradorligini 25% ga oshirish natijasida bemorlarning hayot sifatini yaxshilash shimfokorlarning ish vaqtini tejash va xizmat sifatini oshirish imkonini berganligi bilan izohlangan. Iqtisodiy samaradorligi: yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlarning aorta koronar shuntlashdan keyin reabilitatsiya potensialiga oid ishlab chiqilgan mezonlar reabilitatsiya chora-tadbirlarining bosqichlarini tanlash, 3 bosqichli tibbiy reabilitatsiyaning samaradorligini 40%ga oshirish, reabilitatsiya salohiyati past bo‘lsa, sanatoriy bosqichini kiritish orqali reabilitatsiya samaradorligini oshirish orqali har bir bemor uchun iqtisodiy samaradorlikni yiliga 2712333 so‘mga oshirgan va nogironlik boshlanishini kamida 2 barobar kechiktirish imkonini bergan..
