Ишмухамедова Раъно Чориевнанинг

фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Буғдойнинг тезпишар Чиллаки нави ҳосилдорлигига экиш муддатлари ва озиқлантириш меъёрларининг таъсири», 06.01.08–Ўсимликшунослик (қишлоқ хўжалиги фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Qx127.

Илмий раҳбар: Ирназаров Исматулла, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx.42.01.

Расмий оппонентлар: Ибрагимов Назирбай Мадримович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Худойқулов Жонибек Бозорович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.

Етакчи ташкилот: Ўсимликшунослик илмий-тадқиқот институти.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: Қашқадарё вилоятининг табиий шароити ноқулай (шамол эррозиясига учраган) чўл ҳудудларининг суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқлари шароитида кузги буғдойнинг «Чиллаки» навини экиш муддатлари ва маъдан ўғитлар билан озиқлантиришнинг дон ҳосили ҳамда сифатига таъсирини аниқлашдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор Қашқадарё вилоятининг тупроқ-иқлим шароитлари ноқулай (шамол эррозиясига учраган) чўл ҳудудларининг суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқлари шароитида кузги буғдойнинг мақбул экиш муддати аниқланган;

кузги буғдойнинг тезпишар навидан салмоқли ва сифатли дон ҳосили олишни таъминлайдиган мақбул озиқлантириш режими ишлаб чиқилган;

суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқлар шароитида мақбул экиш муддати ва озиқлантириш меъёрининг кузги буғдойнинг ўсиши, ривожланиши, ҳосил элементларининг шаклланиши, дон ҳосилдорлиги ва сифатига таъсири аниқланган;

суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқлар шароитида кузги буғдойнинг тезпишар навларини азотли ўғитлар билан озиқлантиришнинг дон шаклланишига таъсири аниқланган ҳамда энг мақбул озиқлантириш меъёр ва муддатлари ишлаб чиқилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Кузги буғдойнинг тезпишар «Чиллаки» нави ҳосилдорлигига экиш муддатлари ва озиқлантириш меъёрларининг таъсирини аниқлаш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:

кузги буғдойнинг тезпишар «Чиллаки» навининг мақбул экиш муддатлари ва озиқлантириш меъёрларини қўллаш юзасидан «Жанубий минтақалар шароитида кузги юмшоқ буғдойнинг тезпишар навлари ҳосилдорлигини оширишда мақбул экиш муддатлари ва озиқлантириш меъёрлари бўйича тавсиялар» ишлаб чиқилиб, фермер хўжаликларига жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги томонидан 2018 йил 14 апрелда тасдиқланган). Бунинг натижасида гектаридан қўшимча 111-148 минг сўмгача соф фойда олиниб, рентабеллик даражаси 16,3-26,9 фоизгача ошган;

кузги буғдойнинг тезпишар навларини мақбул муддатларда экиш натижасида юқори ҳосилдорликка эришиш ва дон сифатини яхшилаш агротехнологияси Қашқадарё вилоятининг Қарши, Ғузор, Косон туманларида 2008 йилда 188 гектар, 2009 йилда 186 гектар, 2010 йилда 213 гектар майдонга жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 23 октябрдаги 02/21-554-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида кузги буғдойнинг униб чиқиши, тупланиши, туплаш бўғинида шакар тўплаши, ўсимликларнинг қишлаб чиқиши, ҳосилнинг шаклланиши, доннинг технологик сифат кўрсаткичлари (1000 та дон массаси, натура оғирлиги, шишасимонлик даражаси, оқсил ва клейковина миқдорлари) яхшиланган ва ҳосилдорлик гектарига 10-11 центнергача ошган;

Қашқадарё вилоятининг суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқлари шароитида кузги буғдойнинг озиқлантириш режимини (меъёрлари ва муддатлари) мақбуллаштирилган агротехнологиялар ғаллачиликка ихтисослашган фермер хўжаликларида кенг майдонларга жорий этилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2017 йил 23 октябрдаги 02/21-554-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида бир хилдаги тўлиқ ва бўлиқ дон ҳосили шаклланган ҳамда гектаридан 165-276 минг сўмгача соф фойда олинган, рентабеллик даражаси 39-65 фоизгача ошиб борган.