Ermamatova Zuxro Ermamatovnaning
Falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Gelmgols va Maksvell tenglamalari uchun qo‘yilgan teskari masalalarni samarali sonli echish usullarini ishlab chiqish», 05.01.07–Matematik modellashtirish. Sonli usullar va dasturlar majmui (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.1.PhD/T2645.
Ilmiy rahbar: Xujayorov Baxtiyor, fizika–matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston Milliy universiteti huzuridagi DSc.03/30.12.2019.FM.01.02 raqamli ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Uteuliev Nietbay Uteulievich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Xudayberganov Yashin Komilovich, fizika-matematika fanlari falsafa doktori, (PhD).
Yetakchi tashkilot: Termiz davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II.Tadqiqotning maqsadi elliptik tipdagi tenglamalar bilan tavsiflanuvchi vaqtdan garmonik bog‘liq bo‘lgan akustik va elektromagnit to‘lqinlar tarqalishi jarayonlarining matematik modellarini samarali sonli va analitik tadqiq qilish usullari, algoritmlari va dasturiy ta’minotini ishlab chiqishdan iborat.
III.Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
vaqtdan garmonik bog‘liq bo‘lgan akustik va elektromagnit to‘lqin tarqalishi masalasi akustik va elektromagnit to‘lqin bosimi va normal komponentalari tezligi soha chegarasining bir qismida berilganda Tixonovning shartli-korrekt masalalarning regulyarizatsiyasi nazariyasiga asoslanib, aniq echimga yaqinlashuvchi taqribiy echim qurilgan;
akustikaning koeffisentli teskari masalasini echishda to‘lqin tenglamasi koeffisenti, ya’ni to‘lqin sonini aniqlash uchun baho olingan;
Puasson tenglamasini qonatlantiradigan gravitatsion maydon potensialini aniqlashda soha chegarasining bir qismida berilgan qiymati bo‘yicha maydonni hosil qiluvchi massadan tashqaridagi sohada M.M.Lavrent’evning Karleman funksiyasini qurish metodi yordamida echimning mavjudlik mezoni, ya’ni zaruriy va etarli shart topilgan;
vaqtdan garmonik bog‘liq bo‘lgan akustik to‘lqin tarqalishida to‘lqin tenglamasi uchun qo‘yilgan to‘g‘ri va teskari masalalar echimlarining topish uchun samarali sonli usullar va dasturiy ta’minot ishlab chiqilgan.
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Akustik va elektromagnit to‘lqinlarning tarqalish holatlarini hal etishni matematik va sonli modellashtirish bo‘yicha olingan natijalar asosida:
Gelmgols tenglamasi uchun Koshi masalasining regulyarlashgan echimini qurish va Puasson tenglamasi uchun Koshi masalasi echimining mavjudlik mezonini hal etish bo‘yicha dissertatsiya ishida olingan natijalardan 18-51-41002 «Ikki fazali muhitning termodinamik jihatdan izchil matematik modelini o‘zaro ta'sirli dispersiv yaqinlashishda matematik modellashtirish» grant loyihasida ikki fazali muhitning termodinamik jihatdan izchil matematik modelini o‘zaro ta'sirli dispersiv yaqinlashishiga oid teskari Koshi masalasini echishda foydalanilgan (Rossiya, Hisoblash matematikasi va matematik geofizika instituti 2023 yil 20 martdagi 15301\2-01-27-sonli ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi ikki fazali muhitning termodinamik jihatdan izchil matematik modelini o‘zaro ta'sirli dispersiv yaqinlashishiga oid teskari Koshi masalasini sonli echish va tahlil qilish imkonini bergan;
Gelmgols tenglamasi uchun Koshi masalasining regulyarlashgan echimini qurish va teskari koeffisientli masalani echishga oid nazariy natijalardan «Modellashtirish asosida ichki nuqsonlarni xisobga olgan holda yarim o‘tkazgichli asboblarning ishonchligini bashorat qilishning takomillashtirish usuli» mavzusidagi fundamental loyihada yarimo‘tkazgicliar fizikasi masalalarini echishda foydalanilgan (Qoraqalpoq davlat universitetining 2024 yil 11 dekabrdagi 01-22—04/764-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalarning qo‘llanishi yarimo‘tkazgicliar fizikasi masalalarida to‘lqin tarqalishi va tebranish jarayonlarini aniqlash imkonini bergan.