Ярашов Иномжон Кахрамон ўғлининг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Функсионал жадваллар асосида фойдаланишни бошқаришнинг моделлари ва усуллари», 05.01.05– Ахборотларни ҳимоялаш усуллари ва тизимлари. Ахборот хавфсизлиги (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/FM775.
Илмий раҳбар: Кабулов Анвар Восилович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги DSc.03/30.12.2019.FM.01.02 рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Туйчиев Ғулом Нумонович, физика-математика фанлари доктори; Саидов Абдусобиржон Абрахмонович, техника фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Қорақалпоқ давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади маълумотларни ҳимоя қилиш ва тизимларнинг ишончлилигини таъминлашни инобатга олган ҳолда ахборот тизимининг хавфсизлигини алгоритмик таҳлил қилиш, функсионал жадваллар, формал модел ва қайта ишлашнинг мантиқий усуллар асосида субектлар фойдаланишини бошқаришнинг алгоритмик моделини ишлаб чиқишдан иборат..
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ахборот тизимида берилганларни қайта ишлаш ва ҳимоя қилиш учун формал модел ҳамда функсионал жадваллар асосида ахборот тизимининг хавфсизлигини алгоритмик таҳлил қилиш технологияси ишлаб чиқилган;
функсионал жадваллар асосида субектларнинг фойдаланишини бошқариш ва ахборот хавфсизлигини таъминлаш учун алгоритмик модел ва усул яратилган;
ахборот ҳимояси тизимларининг ишончлилигини таъминлаш ва ишончли хавфсизлик механизмлари учун функсионал жадваллар ва инвариантлик принципини исботлаш асосида мантиқий усул ишлаб чиқилган;
таҳдидларни аниқлаш асосида оптимал фойдаланишни бошқариш учун мажорант алгоритм ишлаб чиқилди ва мажорант алгоритмлар мавжудлигига оид теоремалар исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Диссертация ишида ишлаб чиқилган функсионал жадваллар асосида субектларни тизимга кириши ва фойдаланишини бошқаришнинг алгоритмик модели, ахборот тизими хавфсизлигининг алгоритмик таҳлили, маълумотларни қайта ишлаш ва ҳимоя қилишнинг формал модели ҳамда тизимнинг ишончлилигини амалга оширишнинг мантиқий усули жорий қилинган:
функсионал жадваллар асосида субектларни тизимга кириши ва фойдаланишини бошқаришнинг алгоритмик модели ҳамда ахборот тизими хавфсизлигининг алгоритмик таҳлилидан БВ-М-Ф4-004 “Функсионал жадваллар алгебраси асосида мураккаб тизимлар бошқаришини алгоритмлаштириш принципларини ишлаб чиқиш” фундаментал лойиҳасида мураккаб тизим жараёнларини алгоритмлаштиришда фойдаланилган(Мирзо Улугʻбек номидаги Оʻзбекистон Миллий университетининг 2024-йил 20 майдаги №04/11-4409 сонли маълумотномаси).Илмий натижаларни қоʻллаш мураккаб тизимларни алгоритмлаштириш ва таҳлил қилиш имконини берган;
ахборот хавфсизлиги тизими жараёнларида ("Киберхавфсизлик маркази" ДУК нинг 2024-йил 13 майдаги №01/1442 сонли маълумотномаси) функсионал жадваллар асосида ахборот тизимининг самарали ишлашини таъминлашнинг ишончли хавфсизлик механизмини ва уни тақсимлаш функсияларини инвариантлик принципи ҳамда таҳдидларни аниқлашга асосланган мослашувчан фойдаланишни бошқаришнинг мажорант алгоритмлари ахборот тизимининг ҳимояланганлик даражасини 8% га ошириш имкони берган.