Abdullaev Asilbek Ongdalievichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Ichak iersiniozining klinik xususiyatlari va laboratoriya tashxisotini takomillashtirish», 14.00.10 – Yuqumli kasalliklar; 03.00.04 – Mikrobiologiya va virusologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.4.DSc/Tib1202.
Ilmiy maslahatchilar: Mirzoeva Mexriniso Rizoevna, tibbiyot fanlari doktori; Qosimov Odiljon Shodievich, tibbiyot fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent Kimyo xalqaro universiteti, Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy - amaliy tibbiyot markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Buxoro davlat tibbiyot instituti huzuridagi DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01 raqamli ilmiy kengash asosidagi bir martalik ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Bayjanov Allabergan Kadirovich, tibbiyot fanlari doktori; Ne’matov Aminjon Sabdarovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Utepbergenova Gulmira Alkenovna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Amursk davlat tibbiyot akademiiyasi (Rossiya Federatsiyasi).
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: ichak iersiniozining klinik xususiyatlarini aniqlash va laboratoriya tashxisotini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
7 yoshdan 14 yoshgacha bo‘lgan bolalarda sariqlik bilan kechuvchi kasalliklar orasida ichak iersiniozining salmog‘i 27,3% ni tashkil qilishi va ichak iersiniozining gastroenterokolitik shaklida kechishi isbotlangan;
ichak iersiniozi klinik jihatdan og‘ir kechishi, tana haroratini yuqori bo‘lishi toshma toshishi, leykotsitoz, neytrofilyoz, eozinofiliya, eritrotsitlar cho‘kish tezligi, jigar fermentlari ko‘rsatkichlari yuqori bo‘lishi isbotlangan;
ichak iersiniozi tashhisotida asosiy diagnostik usul sifatida polimeraza zanjirli reaksiyasi va giperimmun polivalent zardobning yuqori diagnostik samaradorligi isbotlangan va ushbu usulning qo‘llanilish imkoniyatlari ilmiy asoslangan;
tajriba quyonlarida umumiy oqsil, al`bumin, globulin va IgG ko‘rsatkichlarining immunizatsiyaning 28- kunida eng yuqori bo‘lganligini e’tiborga olib, 4-haftadan so‘ng, ichak iersiniozi qo‘zg‘atuvchilariga qarshi hayvonlardan yuqori titrdagi zardoblarni olish mumkinligi ilmiy asoslangan;
Yersinia enterocolitica ning identifikatsiyasida polivalent, ichak iersiniozi diagnostik zardobidan foydalanish mumkinligi hamda uning korpuskulyar antigenlari bilan tajriba hayvonlarini giperimmunizatsiyasi jarayonida globulinlar miqdorini dinamik oshishi mos immun javobni shakllanganligidan dalolat berishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Ichak iersiniozining klinik xususiyatlari va laboratoriya tashxisotini takomillashtirish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: 7 yoshdan 14 yoshgacha bo‘lgan bolalarda sariqlik bilan kechuvchi kasalliklar orasida ichak iersiniozining salmog‘i 27,3% ni tashkil qilishi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent Kimyo xalqaro universitetining kengashida 23.09.2024 yil 2-sonli bayonnomasi bilan tasdiqlangan “Ichak iersiniozining klinik-laborator xususiyatlari” nomli uslubiy tavsiyanomasida yoritilgan, mazkur taklif RIEMYuPKIATM ning Sirdaryo viloyati filiali bo‘yicha 14.10.2024 yil № 74/2 son, Toshkent viloyati filialida bo‘yicha 21.10.2024 yil №64 sonli bo‘yruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/50-son xulosasi); Ijtimoiy samaradorligi: Ichak iersinozining klinik-laborator tashxisotini takomillashtirish kasallikning erta tashxislash va davolash imkonini beradi, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olishga, bemorlarni sarflanadigan xarajatlarini 405000 so‘m ga kamaytirishga erishilgan. Iqtisodiy samaradorligi: Ichak ierseniozlari bilan kasallangan bemorlarda tavsiya etilayotgan klinik-laborator tashxisoti xizmat ko‘rsatishning iqtisodiy samaradorligi kasallikni erta aniqlash, o‘z vaqtida tashxis qo‘yish va uning og‘ir asoratlarini oldini olish hisobiga 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 405000 so‘m miqdorida mablag‘ni tejashga va 64,3% iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini bergan; Xulosa: Ichak ierseniozlari bilan kasallangan bemorlarda tavsiya etilayotgan klinik-laborator tashxisoti xizmat ko‘rsatish hisobiga orqali kasallikni erta aniqlash, o‘z vaqtida tashxis qo‘yish va uning og‘ir asoratlarini oldini olish hisobiga 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 405000 so‘m iqtisodiy qilish imkonini bergan.
ikkinchi ilmiy yangilik: ichak iersiniozi klinik jihatdan og‘ir kechishi, tana xarorat yuqori bo‘lishi, toshma toshishi, leykotsitoz, neytrofilyoz, eozinofiliya, eritrotsitlar cho‘kish tezligi, jigar fermentlari miqdori ishonarli yuqori bo‘lishi isbotlanganiligi bo‘yicha takliflar Toshkent Kimyo xalqaro universitetining kengashida 23.09.2024 yil 2-sonli bayonnomasi bilan tasdiqlangan Ichak iersiniozining klinik-laborator xususiyatlari nomli uslubiy tavsiyanomasida yoritilgan mazkur taklif RIEMYuPKIATM ning Sirdaryo viloyati filiali bo‘yicha 14.10.2024 yil № 74/2 son, Toshkent viloyati filialida bo‘yicha 21.10.2024 yil №64 sonli bo‘yruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/50-son xulosasi); Ijtimoiy samaradorligi: Ichak iersinozining klinik-laborator tashxisotini takomillashtirish kasallikning erta tashxislash va davolash imkonini beradi, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olishga, bemorlarni sarflanadigan xarajatlarini 405000 so‘m ga kamaytirishga erishilgan. Iqtisodiy samaradorligi: Ichak ierseniozlari bilan kasallangan bemorlarda tavsiya etilayotgan klinik -laborator tashxisoti xizmat ko‘rsatishning iqtisodiy samaradorligi kasallikni erta aniqlash, o‘z vaqtida tashxis qo‘yish va uning og‘ir asoratlarini oldini olish hisobiga 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 405000 so‘m miqdorida mablag‘ni tejashga va 64,3% iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini bergan; Xulosa: Ichak ierseniozlari bilan kasallangan bemorlarda tavsiya etilayotgan klinik-laborator tashxisoti xizmat ko‘rsatish hisobiga orqali kasallikni erta aniqlash, o‘z vaqtida tashxis qo‘yish va uning og‘ir asoratlarini oldini olish hisobiga 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 405000 so‘m iqtisodiy qilish imkonini bergan.
uchinchi ilmiy yangilik: ichak iersiniozi tashhisotida asosiy diagnostik usul sifatida polimeraza zanjirli reaksiyasi va giperimmun polivalent zardobning yuqori diagnostik samaradorligi isbotlangan va ushbu usulning qo‘llanilish imkoniyatlari ilmiy asoslanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent Kimyo xalqaro universitetining kengashida 23.09.2024 yil 2-sonli bayonnomasi bilan tasdiqlangan Ichak iersiniozining klinik-laborator xususiyatlari nomli uslubiy tavsiyanomasida yoritilgan mazkur taklif RIEMYuPKIATM ning Sirdaryo viloyati filiali bo‘yicha 14.10.2024 yil № 74/2 son, Toshkent viloyati filialida bo‘yicha 21.10.2024 yil №64 sonli bo‘yruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/50-son xulosasi); Ijtimoiy samaradorligi: Ichak iersinozining klinik-laborator tashxisotini takomillashtirish kasallikning erta tashxislash va davolash imkonini beradi, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olishga, bemorlarni sarflanadigan xarajatlarini 405000 so‘m ga kamaytirishga erishilgan. Iqtisodiy samaradorligi: Ichak ierseniozlari bilan kasallangan bemorlarda tavsiya etilayotgan klinik-laborator tashxisoti xizmat ko‘rsatishning iqtisodiy samaradorligi kasallikni erta aniqlash, o‘z vaqtida tashxis qo‘yish va uning og‘ir asoratlarini oldini olish hisobiga 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 405000 so‘m miqdorida mablag‘ni tejashga va 64,3% iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini bergan; Xulosa: Ichak ierseniozlari bilan kasallangan bemorlarda tavsiya etilayotgan klinik-laborator tashxisoti xizmat ko‘rsatish hisobiga orqali kasallikni erta aniqlash, o‘z vaqtida tashxis qo‘yish va uning og‘ir asoratlarini oldini olish hisobiga 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 405000 so‘m iqtisodiy qilish imkonini bergan.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: tajriba quyonlarida umumiy oqsil, al`bumin, globulin va IgG ko‘rsatkichlarining immunizatsiyaning 28- kunida eng yuqori bo‘lganligini e’tiborga olib, 4-haftadan so‘ng, hayvonlardan yuqori titrdagi zardoblarni olish mumkinligi ilmiy asoslanganligi bo‘yicha takliflar RIEMYuPIAM epidemiologiya yo‘nalishi kengashining 16.04.2024-yilda 3-sonli bayonnomasi bilan tasdiqlangan “Ichak iersiniozining serologik tashxisotini takomillashtirish” nomli uslubiy tavsiyanomasida yoritilgan mazkur taklif O‘zbekiston Respublikasi sanitariya-epidemiologik osoyishtaligi va jamoat salomatligi qo‘mitasi Sirdaryo viloyati boshqarmasi bo‘yicha 14.10.2024 yil №53-4son, Toshkent viloyati boshqarmasi bo‘yicha 12.12.2023 yildagi 14-son, 21.10.2024 yil №159p sonli bo‘yruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/50-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: Ichak iersiniozini agglyutinatsiya reaksiyasi yordamida aniqlash uchun giperimmun polivalent diagnostik zardoblarini ishlab chiqarish kasallikning erta tashxislash va davolash imkonini beradi, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olishga, bemorlarni sarflanadigan xarajatlarini 749439 so‘mga kamaytirishga erishilgan. Iqtisodiy samaradorligi: Ichak iersiniozini agglyutinatsiya reaksiyasi yordamida aniqlash uchun giperimmun polivalent diagnostik zardoblarini ishlab chiqarish kasallikning erta tashxislash va davolash imkonini beradi, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olish hisobiga 1 ml zardob hisobiga byudjet mablag‘larini 749439 so‘m miqdorida mablag‘ni tejashga va 89,75% iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini bergan; Xulosa. Ichak iersiniozini agglyutinatsiya reaksiyasi yordamida aniqlash uchun giperimmun polivalent diagnostik zardoblarini ishlab chiqarish kasallikning erta tashxislash va davolash imkonini beradi, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olish hisobiga 1 ml zardob hisobiga byudjet mablag‘larini 749439 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan.
beshinchi ilmiy yangilik: Yersinia enterocolitica ning identifikatsiyasida polivalent, ichak iersiniozi diagnostik zardobidan foydalanish mumkinligi hamda uning korpuskulyar antigenlari bilan tajriba hayvonlarini giperimmunizatsiyasi jarayonida globulinlar miqdorini dinamik oshishi mos immun javobni shakllanganligi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar RIEMYuPIAM epidemiologiya yo‘nalishi kengashining 16.04.2024-yilda 3-sonli bayonnomasi bilan tasdiqlangan “Ichak iersiniozining serologik tashxisotini takomillashtirish” nomli uslubiy tavsiyanomasida yoritilgan mazkur taklif O‘zbekiston Respublikasi sanitariya-epidemiologik osoyishtaligi va jamoat salomatligi qo‘mitasi Sirdaryo viloyati boshqarmasi bo‘yicha 14.10.2024 yil №53-4son, Toshkent viloyati boshqarmasi bo‘yicha 12.12.2023 yildagi 14-son, 21.10.2024 yil №159p sonli bo‘yruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22 oktyabrdagi 07/50-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: Ichak iersiniozini agglyutinatsiya reaksiyasi yordamida aniqlash uchun giperimmun polivalent diagnostik zardoblarini ishlab chiqarish kasallikning erta tashxislash va davolash imkonini beradi, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olishga, bemorlarni sarflanadigan xarajatlarini 749439 so‘mga kamaytirishga erishilgan. Iqtisodiy samaradorligi: Ichak iersiniozini agglyutinatsiya reaksiyasi yordamida aniqlash uchun giperimmun polivalent diagnostik zardoblarini ishlab chiqarish kasallikning erta tashxislash va davolash imkonini beradi, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olish hisobiga 1 ml zardob hisobiga byudjet mablag‘larini 749439 so‘m miqdorida mablag‘ni tejashga va 89,75% iqtisodiy samaradorlikka erishish imkonini bergan; Xulosa. Ichak iersiniozini agglyutinatsiya reaksiyasi yordamida aniqlash uchun giperimmun polivalent diagnostik zardoblarini ishlab chiqarish kasallikning erta tashxislash va davolash imkonini beradi, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olish hisobiga 1 ml zardob hisobiga byudjet mablag‘larini 749,439 so‘m iqtisod qilish imkonini bergan.
