Абдикулов Болат Сабиткуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кесар кесишдан кейин йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб кириши: ташҳислаш ва жарроҳлик амалиётини муқобиллаштириш» 14.00.01 – Акушерлик ва гинекология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2PhD/Tib1849.
Илмий рахбар: Каримов Заур Джавдатович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тиббиет ходимларнинг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.11.2023.Tib.114.01.
Расмий оппонентлар: Юсупов Усмон Юлдашевич, тиббиёт фанлари доктори; Бабаджанова Гульджахан Саттаровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб киришини ташхислаш усулларининг сезгирлиги ва ўзига хослигини ўрганиш, бачадон ҳамда ёндош органлар инвазив шикастланишининг тарқалишига қараб жарроҳлик тактикаси алгоритмини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб кириши кузатилганда ишлаб чиқилган табақалаштирилган патология моделларини қўллаш, қон йўқотиш даражасини, асоссиз жарроҳатланишни, органларни олиб ташлашни, жарроҳлик амалиёти давридаги ва жарроҳликдан кейинги асоратларнинг частотаси ва оғирлигини камайтириши исботланган;
йўлдошнинг бачадон чандиғига чуқур инвазив ўсиб кириб бориши натижасида туб қисмидан кесарча кесиш жарроҳлик амалиётини ўтказиш қон йўқотиш даражасини 2 баробарга, жарроҳлик вақтидаги ва жарроҳликдан кейинги асоратларнинг частотасини ва оғирлигини камайтириши, аъзони сақлаб қолиш орқали йўлдош юқори чеккасидан кўндаланг кесарча кесиш билан солиштирганда етакчи усул эканлиги исботланган;
йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб кириши кузатилганда кесарча кесишда умумий ёнбош артерияларини вақтинча қисиб қўйиш ва мураккаб компрессияли гемостазни юзага келтириш амалиёти, умумий ёнбош артерияларининг вақтинча эндовазал окклюзияси усулига нисбатан самарали муқобил, ўрнини босувчи усул эканлиги исботланган;
йулдошнинг марказий жойлаши кузатилганда кесарча кесишда анъанавий ҳолатда қўлланилувчи бачадон томирларининг юқорига кўтарилган шохларини боғлаш усулига нисбатан, ишлаб чиқилган бачадон пастки сегментини метропликацияси усули қон йўқотиш даражасини 1,5 баробарга, жарроҳлик амалиётидан кейинги даврда қон кетишини частотасини камайтириши ҳамда ишончли гемостазни юзага келтириши самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Кесар кесишдан кейин йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб киришини ташхислан ва жарроҳлик амалиётини муқобиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
 биринчи илмий янгилик: йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб кириши кузатилганда ишлаб чиқилган табақалаштирилган патология моделларини қўллаш, қон йўқотиш даражасини, асоссиз жарроҳатланишни, органларни олиб ташлашни, жарроҳлик амалиёти давридаги ва жарроҳликдан кейинги асоратларнинг частотаси ва оғирлигини камайтириши ҳақидаги натижалар “Кесарча кесишдан кейин бачадон чандиғига йўлдош ўсиб киришида қон кетишини сақловчи усулларни такомиллаштириш” услубий тавсиясига киритилган. Тошкент тиббиёт академиясининг туғруқ комплекси (18.10.2023-йилдаги 120-сон буйруқ), Тошкент шаҳридаги 7-туғруқ комплексининг (28.09.2023 йилдаги 57-сон буйруқ) амалий фаолиятига тадбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техника кенгашининг 08.07.2024-йилдаги 02/38-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: патология моделларини табақаланишига асосланган, йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб кириши билан касалланган беморларни бошқариш ва жарроҳлик билан даволаш алгоритмини қўллаш, перинатал ва оналар ўлимини, ногиронлигини камайтиришга, тикланиш вақтини қисқартиришга ва аёлларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга имкон беради. Иқтисодий самарадорлиги: патология моделларини табақаланишига асосланган, йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб кириши билан касалланган беморларни жарроҳлик ва даволаш алгоритмини қўллаш, реанимация бўлимида ётиш давомийлиги, плазма ва гемотрансфузия ҳажми миқдори, такрорий жарроҳлик амалиётлари сонини камайтириш имконини берган. Алгоритмдан фойдаланиш 75 нафар ҳомиладор аёлларда қон йўқотишнинг ўртача даражасини 2300,0+266,5 мл дан 1146,0+40,9 мл гача камайтириш имконини берган. Бу плазма ва қон қуйишнинг 75%га, шунингдек, гистерэктомия ва релапаротомияларнинг частотасини камайтиришга ёрдам берган. Иқтисодий самарадорликка бўлимда ётиш давомийлиги қисқартириш (1224000 сўм тежамкорлик), қон препаратларидан фойдаланишни қисқартириш (тежамкорлик 465000 сўм), бачадонни олиб ташлаш амалиётининг ўтказилмаганлиги (тежам 350000 сўм) ҳисобига эришилган ва ҳар бир бемор ҳисобига 2039000 сўмни ташкил этган. 75 нафар беморга жами  152925000 сўмни ташкил этган. Ҳар бир бемор учун иқтисодий харажатлар 1,8 баробарга камайган. Хулоса: патология моделларини табақаланишига асосланган, йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб кириши билан касалланган беморларни бошқариш ва жарроҳлик билан даволаш алгоритмини қўллаш, қон йўқотилиши даражасини, асоссиз жарроҳлик травматизацияси, органларни олиб ташлаш, жарроҳлик вақтидаги ва жарроҳликдан кейинги асоратларнинг частотасини ва оғирлигини камайтиришга, ҳар бир бемор учун 2039000 сўм миқдорда бюджет маблағларини тежаш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: йўлдошнинг бачадон чандиғига чуқур инвазив ўсиб кириб бориши натижасида туб қисмидан кесарча кесиш жарроҳлик амалиётини ўтказиш қон йўқотиш даражасини 2 баробарга, жарроҳлик вақтидаги ва жарроҳликдан кейинги асоратларнинг частотасини ва оғирлигини камайтириши, аъзони сақлаб қолиш орқали йўлдош юқори чеккасидан кўндаланг кесарча кесиш билан солиштирганда етакчи усул эканлиги ҳақидаги натижалар “Кесарча кесишдан кейин бачадон чандиғига қўлдош ўсиб киришида қон кетишини сақловчи усулларни такомиллаштириш” услубий тавсиясига киритилган. Тошкент тиббиёт академиясининг туғруқ комплекси (18.10.2023-йилдаги 120-сон буйруқ), Тошкент шаҳридаги 7-туғруқ комплексининг (28.09.2023 йилдаги 57-сон буйруқ) амалий фаолиятига тадбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техника кенгашининг 08.07.2024-йилдаги 02/38-сон хулосаси).  Ижтимоий самарадорлиги: ҳомиладор аёлларда йўлдошнинг бачадон чандиғига чуқур инвазив ўсиб кириб бориши натижасида туб қисмидан кесарча кесиш жарроҳлик амалиётини ўтказиш перинатал ва оналар ўлимини, ногиронлигини камайтиришга, тикланиш вақтини қисқартиришга ва аёлларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга имкон беради. Иқтисодий самарадорлиги: ҳомиладор аёлларда йўлдошнинг бачадон чандиғига чуқур инвазив ўсиб кириб бориши натижасида туб қисмидан кесарча кесиш жарроҳлик амалиётини ўтказиш реанимация бўлимида ётиш давомийлиги, плазма ва гемотрансфузия ҳажми миқдори, такрорий жарроҳлик амалиётлари сонини камайтириш имконини берган. Алгоритмдан фойдаланиш 75 нафар ҳомиладор аёлларда қон йўқотишнинг ўртача даражасини 2300,0+266,5 мл дан 1146,0+40,9 мл гача камайтириш имконини берган. Бу плазма ва қон қуйишнинг 75%га, шунингдек, гистерэктомия ва релапаротомияларнинг частотасини камайтиришга ёрдам берган. Иқтисодий самарадорликка бўлимда ётиш давомийлиги қисқартириш (1224000 сўм тежамкорлик), қон препаратларидан фойдаланишни қисқартириш (тежамкорлик 465000 сўм), бачадонни олиб ташлаш амалиётининг ўтказилмаганлиги (тежам 350000 сўм) ҳисобига эришилган ва ҳар бир бемор ҳисобига 2039000 сўмни ташкил этган. 75 нафар беморга жами  152925000 сўмни ташкил этган. Ҳар бир бемор учун иқтисодий харажатлар 1,8 баробарга камайган. Хулоса: ҳомиладор аёлларда йўлдошнинг бачадон чандиғига чуқур инвазив ўсиб кириб бориши натижасида туб қисмидан кесарча кесиш жарроҳлик амалиётини ўтказиш қон йўқотилиши даражасини, асоссиз жарроҳлик травматизацияси, аъзоларни олиб ташлаш, жарроҳлик вақтидаги ва жарроҳликдан кейинги асоратларнинг частотасини ва оғирлигини камайтиришга, ҳар бир бемор учун 2039000 сўм миқдорда бюджет маблағларини тежаш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: йўлдошнинг бачадон чандиғига ўсиб кириши кузатилганда кесарча кесишда умумий ёнбош артерияларини вақтинча қисиб қўйиш ва мураккаб компрессияли гемостазни юзага келтириш амалиёти, умумий ёнбош артерияларининг вақтинча эндовазал окклюзияси усулига нисбатан самарали муқобил, ўрнини босувчи усул эканлиги ҳақидаги натижалар “Кесарча кесишдан кейин бачадон чандиғига қўлдош ўсиб киришида қон кетишини сақловчи усулларни такомиллаштириш” услубий тавсиясига киритилган. Тошкент тиббиёт академиясининг туғруқ комплекси (18.10.2023-йилдаги 120-сон буйруқ), Тошкент шаҳридаги 7-туғруқ комплексининг (28.09.2023 йилдаги 57-сон буйруқ) амалий фаолиятига тадбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техника кенгашининг 08.07.2024-йилдаги 02/38-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: қўлланиладиган қон кетишини олдини олувчи жарроҳлик амалиётларнинг самарадорлиги, эндоваскуляр усуллар натижаларига ўхшаш ҳолда аъзоларни сақлаш частотасини ошишига ва оналар ўлимини олдини олишга олиб келади. Иқтисодий самарадорлиги: умумий ёнбош артерияларини вақтинчалик балон окклюзиясига муқобил қон кетишини олдини олувчи усулларидан усулларидан (умумий ёнбош артерияларини вақтинча қисиш, мураккаб компрессли гемостаз) фойдаланиш 3600000 сўм маблағни тежаш имконини берган. 50 нафар бемор ҳисобидан жами 180000000 сўмни ташкил этган. Хулоса: умумий ёнбош артерияларини вақтинча қисиб қўйиш ва мураккаб компрессли гемостаздан фойдаланиш гемостазнинг эндоваскуляр усулига мақбул усул бўлиб, ҳар бир бемор учун 3600000 сўм миқдорда бюджет маблағларини тежаш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: йулдошнинг марказий жойлаши кузатилганда кесарча кесишда анъанавий ҳолатда қўлланилувчи бачадон томирларининг юқорига кўтарилган шохларини боғлаш усулига нисбатан, ишлаб чиқилган йўлдошнинг марказий жойлашишида бачадон пастки сегментини метропликацияси усули қон йўқотиш даражасини 1,5 баробарга, жарроҳлик амалиётидан кейинги даврда қон кетишини частотасини камайтириши ҳамда ишончли гемостазни юзага келтириши самарадорлиги ҳақидаги натижалар “Кесарча кесишдан кейин бачадон чандиғига йўлдош ўсиб киришида қон кетишини сақловчи усулларни такомиллаштириш” услубий тавсиясига киритилган. Тошкент тиббиёт академиясининг туғруқ комплекси (18.10.2023-йилдаги 120-сон буйруқ), Тошкент шаҳридаги 7-туғруқ комплексининг (28.09.2023 йилдаги 57-сон буйруқ) амалий фаолиятига тадбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Илмий-техника кенгашининг 08.07.2024-йилдаги 02/38-сон хулосаси).  Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган ва жорий этилган метропликация усули самарадорлиги интра- ва операциядан кейинги қон кетиш даражасини камайтиради, органларни сақлашнинг энг самарали натижаларига эришиш имконини яратади. Иқтисодий самарадорлиги: метропликация усулини жорий этиш жарроҳлик амалиётидан кейинги қон кетиш хавфини камайтиришга имкон берган, плазма ва гемотрансфузиялар, бачадон бўшлиғини тозалаш ва такрорий жарроҳлик амалиётлари сонини ва ҳажмини камайтирган. Метропликация усулини қўллаш 48 нафар беморда қон йўқотишнинг ўртача даражасини 1400,0+57,7 мл дан 966,7+27,3 мл гача камайтириш имконини берган. Плазма ва қон қуйишнинг 25% га, шунингдек, бачадон бўшлиғини тозалаши ва гистерэктомиялар частотасини камайтиришга ёрдам берган. Иқтисодий самарадорликка реанимацияда ётиш кунлик ҳаражатларини қисқартириш (1224000 сўм тежамкорлик), қон препаратларидан фойдаланишни қисқартириш (тежамкорлик 155000 сўм), бачадонни олиб ташлаш амалиётларини ўтказилмаслиги (тежам 350000 сўм) ҳисобига эришилган ва ҳар бир беморга 1574000 сўмни ташкил етди. 48 нафар бемор ҳисобига жами 75552000 сўмни ташкил этган. Ҳар бир бемор учун иқтисодий харажатлар 1,5 баробарга камайган. Хулоса: ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган йўлдошнинг марказий жойлашуви билан ва бачадон чандиғи билан бачадоннинг пастки сегментини метропликация қилиш усули бачадон томирларининг юқорига кўтарилган шоҳларини боғлаш билан таққослаганда, органларни сақлаш, қон йўқотишни камайтириш ва операциядан кейинги қон кетиш частотасини камайтиришни юқори самарадорликни кўрсатган, ҳар бир бемор учун 1574000 сўм миқдорда бюджет маблағларини тежаш имконини берган.