Ҳайитов Шуҳрат Мойлиевичнинг

фалсафа доктори (РhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бобур ижодининг хорижда ўрганилиши (ўзбекча-туркча манбалар қиёсий таҳлили)», 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.PhD/Fil416

Илмий раҳбар: Болтабоев Ҳамидулла Убайдуллаевич, филология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассасалар номи: Ўзбекистон Миллий университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий  университети, Самарқанд давлат чет тиллар институти, Андижон давлат университети, DSc.26.04.2018. Fil.01.10.

Расмий оппонентлар: Қулмаматов Дўстмамат Сатторович, филология фанлари доктори, профессор; Неъматилла Отажонов, филология фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

II. Тадқиқотнинг мақсади: ЗаҳириддинМуҳаммад Бобур ижодинингўзбекча-туркча манбаларини қиёсий тадқиқ этиш, турк олимларининг бобуршунослик йўналишида амалга оширган тадқиқотлари аҳамияти ва шоир асарларининг туркча таржималари компонентини очиб беришдан иборат.

II. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

Бобур асарлари қўлёзма нусхаларининг Туркияда сақланаётган нусхалари хусусида илмий маълумотлар берилиб, ушбу қўлёзма манбалар асосида турк олимларининг Бобур асарлари таржима матнини яратишдаги услуб ва тажрибаларини ўзбек адабиётига татбиқ этишнинг бадиий таржима санъати  ва матншуносликка доир назарий асослари ишлаб чиқилган;

Бобур асарлари нашрларини қиёсий таҳлил этиш орқали таржимашунослик ва қиёсий адабиётшунослик мезонлари асосида ҳар бир асар таржима матни ва тилига доир  ютуқ ва камчиликлар аниқланган ва шу асосида шоир ҳаёти ва ижодининг ўрганилиш тарихи, унинг тадрижий босқичлари ҳамда асарлари бадиий таржимасига оид ўқув-услубий тавсиялар ишлаб чиқилган;

«Бобурнома», «Бобур девони», «Мубаййин», «Рисолайи волидийя»  асарлари туркча таржималарининг қиёсий-типологик синтезидан келиб чиқиб, турк адабиётида шоир ҳаёти ва ижодининг ёритилиши, бадиий асарлари таржимаси, қўлёзма матни ва унинг тавсифи ва талқини кабилар билан боғлиқ бобуршуносликдаги актуал масалалар ва уларнинг ечимига оид илмий-назарий  хулосалар  асосланган;    

бобуршуносликдаги илмий тадқиқотларда Бобур ҳаёти ва ижодига ёндашувнинг турлича кўринишда эканлиги, айниқса, шеъриятда бадиий асар жанрларини белгилаш тамойиллари, шунингдек, ҳар бир асарнинг яратилиш тарихи ва ўрганилиши, шоир ҳаёти ва ижодига оид тарихий саналарнинг қайд этилиши  билан боғлиқ илмий маълумотларда турли хил чалкашликлар вужудга келганлиги ва  уларнинг пайдо бўлиш сабаблари кўрсатиб берилган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Бобур ижодининг хорижда ўрганилиши, хусусан, турк олимларининг бобуршуносликка оид тадқиқотлари, шунингдек, шоир асарларининг ўзбекча-туркча нашрларининг қиёсий-типологик таҳлили  жараёнида ишлаб чиқилган таклифлар асосида: 

Туркияда бобуршуносликнинг пайдо бўлиши ва шоир асарларининг таржима қилинишига оид материаллардан Туркия жумҳурияти Карабук давлат университети Адабиёт факультети Турк тили ва адабиёти бўлимининг ўқув дастуридаги «Ўзбек адабиёти», «Матн шарҳи», «Чиғатойча», «Туркий лаҳжалар муқоясаси», «Илмий тадқиқот усуллари» каби фанларни ўқитишда фойдаланилган (Туркия Республикаси Карабук давлат университетининг 2018 йил 28 сентябрдаги  009/10-сон маълумотномаси). Натижада университет талабаларининг ўзбек мумтоз адабиёти, хусусан, Бобур ҳаёти ва ижодининг турк адабиётида ўрганилиши, асарлари таржимаси ва бадиий аҳамияти ҳақидаги билимларининг оширилишига эришилган;

Бобур ҳаёти ва ижодининг ўрганилиш даври ва тадрижий босқичлари, бунда ўзбек ва турк олимларининг ўрни юзасидан ишлаб чиқилган таклифлардан Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университетида бажарилган Ф1-02 рақамли «Адабиётшунослик тарихининг фундаментал тадқиқи» мавзусидаги фундаментал лойиҳасининг «ХV–ХVI асрлар адабиётшунослиги» бўлимида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим вазирлигининг 2018 йил 6 июндаги 89-03-3183-сон маълумотномаси). Натижада Бобур ҳаёти ва ижодини ёритиш, шоир асарларининг жаҳон адабиётида ўрганилиш масалаларини  кенг ёритиш имконини берган;

Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг «Madaniyat va ma‘rifat» телеканали томонидан тайёрланиб эфирга узатилган Бобур ҳаёти ва ижодига доир «Шоҳ ва шоир», «Заҳириддин Муҳаммад Бобур», «Нафис мажлислар» номли туркум кўрсатувларнинг сценарийларини тайёрлашда кенг фойдаланилган («Madaniyat va ma’rifat» телеканалининг 2018 йил 26 августдаги 2-16/406-сон маълумотномаси). Натижада мазкур кўрсатувлар орқали  Бобур ҳаёти ва ижодига доир шу пайтга қадар маълум бўлмаган янгиликларни тақдим этишга эришилган;

Бобур ҳаёти ва ижодининг хорижда ўрганилиши масаласи, хусусан, Туркияда бобуршунослик даврининг пайдо бўлиши ва туркиялик бобуршунос олимлар илмий фаолиятига доир  диссертация материалларидан «Бобур энциклопедияси» китобини тайёрлашда фойдаланилган (Бобур номидаги халқаро жамоат фондининг 2018 йил 25 сентябрдаги 96-сон маълумотномаси). Айни илмий натижаларнинг қўлланилиши бобуршуносликнинг жаҳон адабиёти ва маданиятига қўшган янги қирраларини баҳолаш имконини берган.