Зияева Эътиборхон Расулжоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Оғриқ синдроми билан асоратланган сурункали сальпингоофоритли аёлларда терапевтик тадбирларни оптималлаштириш» 14.00.01 – Акушерлик ва гинекология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.PhD/Tib2201.
Илмий рахбар: Рузиева Нодира Хакимовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андидон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.11.2023.Tib.114.01.
Расмий оппонентлар: Каримова Феруза Жавдатовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Закирова Надира Исламовна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент тиббиёт академияси.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: оғриқ синдроми билан асоратланган сурункали сальпингоофоритли аёлларнинг қонида оғриқ пептидлари (SP) ва цитокинлар таркибидаги ўзгаришларнинг хусусиятларини ўрганиш ва комплекс терапия усулини такомиллаштиришдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
касалликнинг давомийлиги ва қўзғалиши табиатига қараб сурункали сальпингоофоритни қўзғалиш частотаси ва типологик хусусиятлари аниқланган;
касалликнинг давомийлиги ва қўзғалиши табиати билан боғлиқ бўлган ҳаёт сифати, даволашнинг бевосита ва узоқ муддатли самарадорлигини сурункали сальпингоофорит билан оғриган беморларда катамнестик баҳолаш исботланган;
сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан оғриган аёлларда оғриқ пептиди SP динамикаси ва цитокин ҳолатининг ўзига хос хусусиятлари аниқланган, бу эса ушбу гуруҳда оғриқ пайдо бўлишининг яллиғланишсиз генези ҳақида гипотеза қилишга имкон бериши исботланган;
сурункали сальпингоофорит бўлган аёлларда сурункали тос оғриғи синдромини ташхислаш ва даволаш усуллари такомиллаштирилган, клиник амалиётга жорий этилган ва тавсия этилган SP антогонистларини қўллашга асосланган комплекс терапиянинг самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Беморларда сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан ҳасталигини ташхислаш ва даволашни оптималлаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида тасдиқланган: 
биринчи илмий янгилик: аёлларда касалликнинг давомийлиги ва қўзғалишлари табиатига қараб сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан ёки сурункали тос оғриғи синдромисиз ҳаста беморларнинг миқдорий кўрсаткичлари ва типологик хусусиятлари аниқланганлиги бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2023 йил 12 декабрдаги 6и-55/У-сон қарори билан тасдиқланган “Сурункали тос оғриғи синдроми билан сурункали сальпингоофоритни комплекс даволаш услуби” мавзусидаги услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган “Она ва бола саломатлиги” илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 12 декабрдаги 85-сонли, Фарғона вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 13 декабрдаги 104-сонли буйруғи билан, Наманган вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 22 декабрдаги 734-сонли буйруғи билан амалга оширилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/114 сонлихулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сурункали сальпингоофорит билан касалланган беморларнинг ҳаёт сифатини ва табиати билан боғлиқлиги нуқтаи назаридан баҳолаш касалликни амбулатор даволанишнинг тез ва узоқ муддатли самарадорлигини аниқлашга имкон берди, айниқса бу билан қўзғалишлар частотасини камайтириш ва ўз вақтида сурункали сальпингоофорит ташхиси қўйилган аёллар учун даволаш натижаларини яхшилашга, даволанишдан норозиликни 45-50 фоизгача камайтиришга олиб келади. Иқтисодий самарадорлиги: Сурункали сальпингоофорит билан ҳаста аёлларда касалланишнинг камайишига, сурункали сальпингоофорит аёлларни тиклаш ва қайта даволаш харажатларини камайишига олиб келади. Бизнинг назоратимиздаги 106 нафар беморнинг кайта даволанишини қисқартириш ҳисобига 33 миллион 338 минг 305 сўм маблағни тежаш мумкинлиги исботланган. Хулоса: касалликнинг давомийлиги ва табиатига қараб сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан ёки сурункали тос оғриғи синдромисиз ҳаста беморларнинг миқдорий кўрсаткичлари ва типологик хусусиятларини аниқлаш, шунингдек касалликнинг давомийлиги ва табиати билан боғлиқ ҳолда сурункали сальпингоофорит билан касалланган беморларнинг ҳаёт сифатини баҳолаш мазкур беморларни амбулатор даволашнинг тез ва узоқ муддатли самарадорлигини таъминлаш, хар бир нафар бемор учун 366 минг 355 сўмини тежаш имконини берди. 
иккинчи илмий янгилик: касалликнинг давомийлиги ва қўзғалиши табиати билан боғлиқ бўлган ҳаёт сифати  ва даволашнинг бевосита ва узоқ муддатли самарадорлигини сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан ёки сурункали тос оғриғи синдромисиз оғриган беморларда катамнестик баҳолаш билан баҳоланиши бўйича таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2023 йил 12 декабрдаги 6и-55/У-сон қарори билан тасдиқланган “Сурункали тос оғриғи синдроми билан сурункали сальпингоофоритни комплекс даволаш услуби” мавзусидаги услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган Она ва бола саломатлиги» илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 12 декабрдаги 85- сонли, Фарғона вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 13 декабрдаги 104-сонли буйруғи билан, Наманган вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 22 декабрдаги 734-сонли буйруғи билан амалга оширилган (ЎзбекистонРеспубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/114сонлихулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан йўки сурункали тос оғриғи синдромисиз беморларда ушбу касалликнинг тарихи 5-10 йилдан ортиқ давом этиши исботланган, даволанишнинг қийинлиги, қўзғалишларнинг кўп марта кузатилиши билан ажралиб туради, сурункали тос оғриғи синдроми аёлларга катта ташвиш туғдиради. Тадқиқот даврида бундай беморларнинг аҳволи оғир, улар ёмон кайфиятда, улар ўзларига жой топа олмайдилар, беморларнинг таҳлилини ҳисобга олган ҳолда даволаш усулларини қўллаш касалликнинг оғирлик даражасининг пасайишига олиб келди. Беморлар руҳий жиҳатдан хотиржам бўлдилар.уларнинг субъектив хавотирлари бутунлай тинчиди, масалан, таранглик ва қўрқув, бу ҳолатлар касалликнинг кучайишини тўхтатади ва беморнинг ижтимоий қарашларини юмшатади.  Иқтисодий самарадорлиги: натижалар сурункали тос оғриғи синдроми билан ёки у сиз ҳолда 54 нафар беморларда 11600000 сўм миқдорида тежамкорликка эришиш мумкинлиги исботланган Хулоса: беморларнинг таҳлилини ҳисобга олган ҳолда даволаш усулларидан фойдаланиш касалликнинг оғирлигининг пасайишига, қўзғалишлар сонининг камайишига, зўравонлик даражасининг пасайишига, даволаш самарадорлигининг ошишига олиб келади, шунингдек, ҳар бир бемор учун 10 камида 250000 сўм харажатларни камайтиришга эришилган. 
учинчи илмий янгилик: Сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан оғриган аёлларда оғриқ пептиди (SP) динамикаси ва цитокин ҳолатининг ўзига хос хусусиятлари аниқланиши, шунингдек, оғриқ пайдо бўлишининг яллиғланишсиз генези ҳақида гипотеза қилишга имкон бериши хақидаги  таклифлар Андижон давлат тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2023 йил 12 декабрдаги 6и-55/У-сон қарори билан тасдиқланган «Сурункали тос оғриғи синдроми билан сурункали сальпингоофоритни комплекс даволаш услуби» мавзусидаги услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган «Она ва бола саломатлиги» илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 12 декабрдаги 85-сонли, Фарғона вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 13 декабрдаги 104-сонли буйруғи билан, Наманган вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 22 декабрдаги 734-сонли буйруғи билан амалга оширилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25сентябрдаги 06/114 сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан ёки сурункали тос оғриғи синдромисиз беморларнинг қон зардоби таҳлил қилинганда сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан ёки сурункали тос оғриғи синдромисиз беморларда беморларнинг қонида цитокин ҳолати ва оғриқ синдроми маркери SP моддаси хусусиятларини ўрганишлар яллиғланиш цитокинларида катта ўзгаришлар бўлмаганлиги, аммо оғриқ пептити SP кўрсаткичлари очиқ сурункали тос оғриғи синдроми индексларида оғриқ даражалари билан мутаносиб равишда юқори эканлиги аниқланган. Бу натижа шуни кўрсатдики, сурункали сальпингоофорит қўзғалиши билан беморларда сурункали тос оғриғи синдромининг кўпроқ нейроген характерга эга бўлиши аниқланган, яллиғланиш белгилари сезиларли даражада сусаяди, беморларнинг руҳий ҳолати яхшиланади, сурункали сальпингоофорит нинг қўзғалиш даври қисқаради. Иқтисодий самарадорлиги: Ҳар бир бемор учун 125000 сўмга иқтисодий харажатлар камайтирилди. Агар асосий гуруҳда 54 нафар бемор бўлган бўлса, 6750000сўм тежалди. Хулоса: оғриқ пептиди SP динамикасини аниқлаш ва сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан ёки сурункали тос оғриғи синдромисиз аёлларда цитокин ҳолатининг хусусиятларини аниқлаш, тўғри ташхис қўйиш сурункали тос оғриғи синдромининг олдини олиш имкониятини исботлади ва бу билан катта ижтимоий ва иқтисодий самарадорликка эришиш мумкинлиги исботланган.  
тўртинчи илмий янгилик: Сурункали сальпингоофорит бўлган аёлларда сурункали тос оғриғи синдромини ташхислаш ва даволаш усуллари такомиллаштирилган, клиник амалиётга жорий этилган ва тавсия этилган SP оғриқ воситачиси миқдорини камайтирадиган невротик препаратларни қўллашга асосланган комплекс терапиянинг самарадорлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Андижон Давлат тиббиёт институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2023йил 12 декабрдаги 6и-55/У- сон қарори билан тасдиқланган “Сурункали тос оғриғи синдроми билан сурункали сальпингоофоритни комплекс даволаш услуби” мавзусидаги услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган “Она ва бола саломатлиги” илмий-амалий тиббиёт маркази Андижон вилояти филиали бўйича гинеколо гия бўлими амалиётига 2023 йил 12 декабрдаги 85-сонли, Фарғона вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 13 декабрдаги 104-сонли буйруғи билан, Наманган вилояти филиали бўйича гинекология бўлими амалиётига 2023 йил 22 декабрдаги 734-сонли буйруғи билан амалга оширилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/114 сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан ёки сурункали тос оғриғи синдромисиз аёлларнинг қон зардобини таҳлил қилишда оғриқ пептиди SP нинг динамикасини ва цитокинлар ҳолатининг хусусиятларини ўрганиш холати унинг қон зардобидаги миқдорини камайтириш ғоясига олиб келди. Бу ҳолат SP оғриқ воситачиси миқдорини камайтирадиган невротик дори-дармонлари таъсирида амалга оширилди ва комплекс даволаш чоралари сурункали тос оғриқ синдромини келтириб чиқарадиган яллиғланишсиз сурункали сальпингоофоритнинг қайталанишини олдини олишга, беморларни жисмоний ва руҳий ҳолатини кўтаришга, шунингдек, SP миқдорини камайтиришга, умуман аёллар соғлигини яхшилашга қаратилган. Иқтисодий самарадорлиги: сурункали тос оғриғи синдроми вақтида оғриқ пептиди SP ишлаб чиқаришни камайтириш аёлларда касалхонада ётиш даврини ва қайта касалхонага ётқизиш сонини кескин камайтиради. Ҳар бир бемор учун касалхонага ётқизиш ва дори-дармонлар кунига 125000сўм сарфланса, касалхонада ётиш вақти 2 кунга қисқартирилган бўлса, 54 та асосий гуруҳдаги беморлар учун 13500000 сўмни тежаш мумкинлиги исботланган. Хулоса: Сурункали сальпингоофорит сурункали тос оғриғи синдроми билан ёки сурункали тос оғриғи синдромисиз аёлларда қўзғалишлар сонини камайтириш учун амалиётда SP ва цитокинлардаги характерли ўзгаришларни чуқур ўрганиш натижаларига асосланган комплекс даволаш усулини қўллаш сурункали сальпингоофорит билан беморларнинг жисмоний, руҳий ва ижтимоий ҳолатини яхшилаш ижтимоий ва иқтисодий самарага эришиш имконини бериши исботланган.