Шакиров Хуршид Хекматуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси химояси хақида

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Чаноқ-сон бўғимини эндопротезлашдан кейинги такрорий жарроҳлик ёндашув”, 14.00.22 – Травматология ва ортопедия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Tib3399.
Илмий раҳбар: Ирисметов Муроджон Эргашевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.62.01.
Расмий оппонентлар: Шорустамов Мухаммаджон Таджиалиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Каграманов Сергей Владимирович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарканд давлат тиббиёт университети.
Диссертациянинг йўналиши: амалий ахамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: замонавий технологиялар ва асбобларни қўллаш асосида,чаноқ-сон бўғимини эндопротезлашдаги асоратларнинг ривожланиш ҳавф омилларини баҳолаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
эрта кечиктирилган асоратлар ҳавфининг интегралли омили ҳамроҳ касалликларнинг (кўп ҳолларда қандли диабет 2 типи, семизлик, гипертония касаллиги, асаб тизими ва нафас органларининг касалликлари) юқори частотаси бўлиши билан аниқланган; бунда эндопротезнинг чидамлилиги ва иккинчи турдаги қандли диабетни (r=-0,218), семизликни (r=-0,407) мавжудлиги ўртасида тескари корреляциялар ҳамда сон суягининг синиши ва асаб тизимининг касалликлари ўртасидаги тўғридан-тўғри корреляциялар аниқланиб, улар статистик аҳамиятга эганлиги исботланган; 
олинган маълумотларга асосан, беморда мавжуд бўлган, ҳар бири статистик аҳамиятга эга бўлган ва асептик ностабилликни ривожланишини аниқ башоратлаш имконини берадиган (k=0,516, p=0,002), асоратларнинг, конституцион ҳусусиятлар, чаноқ-сон бўғимига ўтказилаётган ташқи экстремал таъсирлар каби ҳавф омиллари, шунингдек ижтимоий омиллар ва соматик саломатлик кўрсатқичлари каби барча ҳавф омилларини ҳисобга олган ҳолда, чаноқ-сон бўғими эндопротезлашдан кейинги асоратларни башоратлаш модели ишлаб чиқилган; 
популяцияда чаноқ-сон бўғимини бирламчи ва ревизияли эндопротезлашга бўлган эҳтиёжни миқдорий баҳолашнинг таклиф қилинган универсал тактикаси ихтисослаштирилган эндопротезлаш марказлари фаолиятини мақсадга мувофиқ равишда режалаштириш ҳамда бирламчи ва ревизияли чаноқ-сон бўғими эндопротезлашга бўлган эҳтиёжни максимал аниқлик билан (r=0,866) миқдорий баҳолашни ўтказиш хамда мос равишда материал ва жиҳозларга бўлган эҳтиёжни аниқлаш имконини бериши исботланган;
чаноқ-сон бўғимининг ревизион операцияларида суякка ишлов бериш ва эндопротезнинг чаноқ кисми суяк массасидан олиб ташлаш учун қурилмалар ёрдамида жаррохлик тактикаси ишлаб чиқилган ва унинг жаррохлик амалиети вақтини кисқартириши, муолажани бажаришни осонлаштириши хамда қон йўқотилиши хажмини 15%гача қисқартириши исботланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Эксперт ҳайъатининг 22.10.2024 йил 07/07-сон ҳулосасига кўра (Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий маркази томонидан Соғлиқни сақлаш вазирлигига юборилган илмий ишланмаларни бошқа тиббиёт муассасаларига жорий этиш ҳақидаги 17.09.2024 йилдаги 09/922-сон хати):
биринчи илмий янгилик: эрта кечиктирилган асоратлар ҳавфининг интегралли омили ҳамроҳ касалликларнинг (кўп ҳолларда қандли диабет 2 типи, семизлик, гипертония касаллиги, асаб тизими ва нафас органларининг касалликлари) юқори частотаси бўлиши билан аниқланган; бунда эндопротезнинг чидамлилиги ва иккинчи турдаги қандли диабетни (r=-0,218), семизликни (r=-0,407) мавжудлиги ўртасида тескари корреляциялар ҳамда сон суягининг синиши ва асаб тизимининг касалликлари ўртасидаги тўғридан-тўғри корреляциялар аниқланиб, улар статистик аҳамиятга эганлиги исботланган. Олинган натижалар Андижон вилояти кўп тармокли тиббиёт маркази (1.03.2024, №5) ва Навоий кон-металлургия комбинати жамгармаси тиббий санитария бўлими (1.03.2024 №1) амалиётига жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги чаноқ-сон бўғими эндопротезлашни режалаштириш босқичида соматик юкланишнинг интегратив кўрсатқичини ҳисоблаб чиқиб беморни якка тартибдаги терапевтик парваришлашни бажариш имкониятидан иборат. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги якка тартибдаги терапевтик парваришлаш қониқарсиз натижаларда такрорий аралашувларни олдини олиш имкониятида кўринади (ЧСБ ЭП бўйича такрорий аралашувнинг нарҳи 21250000 сўм.) Ҳулоса: соматик юкланишнинг интегратив кўрсатқичини ҳисоблаш якка тартибдаги терапевтик парваришлашни ўтказиш, ҳамда қониқарсиз натижаларда такрорий аралашувларни олдини олиш, ҳар бир бемор учун 21250000 сўмни тежаш имконини берган. 
иккинчи илмий янгилик: олинган маълумотларга асосан, беморда мавжуд бўлган, ҳар бири статистик аҳамиятга эга бўлган ва асептик ностабилликни ривожланишини аниқ башоратлаш имконини берадиган (k=0,516, p=0,002), асоратларнинг, конституцион ҳусусиятлар, чаноқ-сон бўғимига ўтказилаётган ташқи экстремал таъсирлар каби ҳавф омиллари, шунингдек ижтимоий омиллар ва соматик саломатлик кўрсатқичлари каби барча ҳавф омилларини ҳисобга олган ҳолда, чаноқ-сон бўғими эндопротезлашдан кейинги асоратларни башоратлаш модели ишлаб чиқилган. Олинган натижалар Андижон вилояти кўп тармоқли тиббиёт маркази (1.03.2024, №5) ва Навоий кон-металлургия комбинати жамгармаси тиббий санитария бўлими (1.03.2024 №1) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги асоратлар башоратининг модели соматик юкланиш кўрсатқичининг 3,5 ва ундан ортиқ катталигида асоратларни ривожланишининг юқори ҳавфини аниқлаш имконини берган. Асоратларнинг энг кўп бартараф этиладиган сабаблари, чаноқ-сон бўғими  аралашувдан кейин инфекцияни қўшилиши бўлганлиги туфайли, ушбу кўрсатқичларга эга бўлган барча беморларга операциядан олдин ва кейинги даврда антибиотиклар орқали интенсив профилактика ўтказилиши тавсия этилади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги асоратларнинг интенсив профилактикаси уларни даволаш учун қўшимча ҳаражатларни олдини олиш имконини беришидан иборат. Ҳулоса: асоратларни башоратлаш модели асоратларнинг интенсив профилактикасини ўтказиш ҳамда уларни даволаш учун қўшимча ҳаражатларни олдини олиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: популяцияда чаноқ-сон бўғимини бирламчи ва ревизияли эндопротезлашга бўлган эҳтиёжни миқдорий баҳолашнинг таклиф қилинган универсал тактикаси ихтисослаштирилган эндопротезлаш марказлари фаолиятини мақсадга мувофиқ равишда режалаштириш ҳамда бирламчи ва ревизияли чаноқ-сон бўғими эндопротезлашга бўлган эҳтиёжни максимал аниқлик билан (r=0,866) миқдорий баҳолашни ўтказиш хамда мос равишда материал ва жиҳозларга бўлган эҳтиёжни аниқлаш имконини бериши исботланган. Олинган натижалар Андижон вилоят кўп тармокли тиббиёт маркази (1.03.2024, №5) ва Навоий кон-металлургия комбинати жамгармаси тиббий санитария бўлими (1.03.2024 №1) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: мазкур усул Ўзбекистон Республикаси ҳудудида Чаноқ-сон бўғими эндопротезлаш ва қайта эндопротезларга бўлган эҳтиёжни ҳисоблаш имконини берди (375дан 560гача ревизияли операциялар). Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: иҳтисослаштирилган бўлимларда бирламчи ва ревизияли чаноқ-сон бўғими эндопротезлашларни режалаштиришда бундай операцияларга бўлган эҳтиёжни ҳисоблаш натижасида эндопротезлар, эҳтиёт қисмлар ва жиҳозларни сотиб олиш учун ҳаражатларни камайтириш имкони яратилди. Ҳулоса: бирламчи ва ревизияли эндопротезлашга бўлган эҳтиёжни миқдорий баҳолашнинг универсал усули, протез,сарф материал ва жихозлар харажатларини камайтиришга имкон беради.
тўртинчи илмий янгилик: чаноқ-сон бўғимининг ревизион операцияларида суякка ишлов бериш ва эндопротезнинг чаноқ кисми суяк массасидан олиб ташлаш учун қурилмалар ёрдамида жаррохлик тактикаси ишлаб чиқилган ва унинг жаррохлик амалиети вақтини кисқартириши, муолажани бажаришни осонлаштириши хамда қон йўқотилиши хажмини 15%гача қисқартириши исботланган. Олинган натижалар Андижон вилоят кўп тармокли тиббиёт маркази (1.03.2024, №5) ва Навоий кон-металлургия комбинати жамгармаси тиббий санитария бўлими (1.03.2024 №1) амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: мазкур усул жарохатларни камайтириш ва фойдаланиш кулайлигини ошириш имконини берди .Жарроҳлик пайтида кон ёкотиш суяк массасини тез экстракция туфайли 15%га камайди.  Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: мазкур усул операция вактини ўртача 10 дакикага кискартириш имконини берди. Бу ревизион операция пайтида операцион ходимларнинг чарчокларига ижобий тасир кўрсатади. Ҳулоса: чаноқ-сон бўғимининг ревизион операцияларида суякка ишлов бериш учун курилма ва чаноқ-сон бўғимининг ревизион операцияларида эндопротезнинг чаноқ кисмини суяк массасидан олиб ташлаш учун қурилмалар ёрдамида жаррохлик тактикаси ревизион операцияларда операция тезлигига ижобий таъсир кўрсатди ва операция давомида травма олиш даражаси камайди, қон йўқотилиши хажми эса 15%гача қисқартирилиши кузатилди.