Хазраткулова Машхура Исматовнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Цитомегаловирус инфекцияли оналардан туғилган чақалоқларда асаб тизими ва буйраклар холатининг хусусиятлари» 14.00.09 - Педиатрия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib2738.
Илмий рахбар: Дилмурадова Клара Равшановна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/30.12.2019.Tib.102.01.
Расмий оппонентлар: Бобомурадов Турдикул Акрамович, тиббиёт фанлари доктори, профессор, Раббимова Дилфуза Тоштимеровна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади: цитомегаловирус инфекцияли оналардан туғилган чақалоқларни лаборатор-инструментал текшириш натижаларини тахлил килиш асосида асаб тизими ва буйраклар ҳолатини бахолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
цитомегаловирус инфекцияси бўлган оналардан туғилган чақалоқларда асаб тизими 65% да (гипосик-ишемик энцефалопатия, вентрикуломегалия, бош мия ичига ҳар хил турдаги қон қуйилишлар) ва буйракларни 24% да (гидронефроз, нефропатиялар) зарарланиши аниқланган; 
туғма цитомегаловирус инфекцияси билан зарарланган чақалоқлар қон зардоби ва сийдиги таркибида липокалин-2 миқдорининг ошиши буйраклар зарарланишини эрта тасдиқловчи диагностик маркер эканлиги аниқланган; 
илк бор цитомегаловирус инфекция билан зарарланган чақалоқлар бош мия қон томирлари қаршилик кучи билан буйрак зарарланишини тасдикловчи липокалин-2 биомаркери ўртасида тўғри мусбат коррелятив боғлиқлик мавжудлиги исботланган;
цитомегаловирус инфекция бор оналардан туғилган чақалоқлар ҳаётининг биринчи йили давомида катамнези тахлили барча органлар тизимида патологик ўзгаришлар кузатилиб, айникса марказий асаб (72%) ва сийдик ажратиш (42%) тизимларида патологиялар учраш даражаси усиши аникланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Цитомегаловирус инфекцияли оналардан туғилган чақалоқларда асаб тизими ва буйраклар холатининг хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: цитомегаловирус инфекцияси бўлган оналардан туғилган чақалоқларда асаб тизими 65% да (гипосик-ишемик энцефалопатия, вентрикуломегалия, бош мия ичига ҳар хил турдаги қон қуйилишлар) ва буйракларни 24% да (гидронефроз, нефропатиялар) зарарланиши аниқланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий кенгашининг 2024 йил 29 майдаги 10-сони билан тасдиқланган “Цитомегаловирус инфекцияли оналардан туғилган чақалоқларда асаб тизими ва буйраклар зарарланишининг эрта диагностикаси” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилоят Перинатал марказининг(ҳозирги РИОваБСИАТМ Самарқанд филиали) чақалоқлар реанимацияси ва интенсив терапияси ва чақалоқлар патологияси бўлимлари 2023 йил 4 сентябрдаги 315-У-сонли буйруғи билан, 1-сон туғруқ мажмуаси неонатал бўлими 2023 йил 5 сентябрдаги 264-сон буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябр 9-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: цитомегаловирус инфекциясининг чақалоқлар организмига таъсирини эрта диагностикасининг аниқлигини оширишдан иборат бўлиб, бу нооптимал даволашни тайинлаш хавфини камайтиради, самарали терапияни бошлашгача бўлган вақтни қисқартиришга ёрдам беради ва касалликларнинг ривожланишини назорат қилишни яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: қўшимча текширишлар учун харажатларни камайтириш, бошқа қиммат диагностика муолажаларига бўлган эҳтиёжни камайтириш билан ифодаланади. Чақалоқларда ЦМВИ таъсирида асаб тизими ва буйракларда келиб чиқиши мумкин бўлган касалликлари ва асоратларни ўз вақтида диагностикаси ва даво чораларини ўз вақтида қуллаш ҳисобига неонатал реанимация бўлимида ҳар бир чақалоқнинг бир кунлик даволанишига давлат томонидан сарфланган маблағ 1793368 сўмни ташкил этади. 
иккинчи илмий янгилик: туғма цитомегаловирус инфекцияси билан зарарланган чақалоқлар қон зардоби ва сийдиги таркибида липокалин-2 миқдорининг ошиши буйраклар зарарланишини эрта тасдиқловчи диагностик биомаркер эканлиги аниқланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий кенгашининг 2024 йил 29 майдаги 10-сони билан тасдиқланган “Цитомегаловирус инфекцияли оналардан туғилган чақалоқларда буйракларнинг функсионал ҳолати” номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилоят Перинатал марказининг чақалоқлар реанимацияси ва интенсив терапияси ва чақалоқлар патологияси бўлимлари 2023 йил 4 сентябрдаги 315-У-сонли буйруғи билан, 1-сон туғруқ мажмуаси неонатал бўлими 2023 йил 5 сентябрдаги 264-сон буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябр 9-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: цитомегаловирус инфекциясининг чақалоқлар организмига таъсирини эрта диагностикасининг аниқлигини оширишдан иборат бўлиб, бу нооптимал даволашни тайинлаш хавфини камайтиради, самарали терапияни бошлашгача бўлган вақтни қисқартиришга ёрдам беради ва касалликларнинг ривожланишини назорат қилишни яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: қўшимча тадқиқотлар учун харажатларни камайтириш, бошқа қиммат диагностика муолажаларига бўлган эҳтиёжни камайтириш билан ифодаланади ва неонатал реанимация бўлимида ҳар бир чақалоқнинг бир кунлик даволанишига давлат томонидан сарфланган маблағ 1793368 сўм тежалади.
учинчи илмий янгилик: илк бор цитомегаловирус инфекция билан зарарланган чақалоқлар бош мия қон томирлари қаршилик кучи билан буйрак зарарланишини тасдикловчи липокалин-2 биомаркери ўртасида тўғри мусбат корреляцион боғлиқлик мавжудлиги исботланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий кенгашининг 2024 йил 29 майдаги 10-сони билан тасдиқланган “Цитомегаловирус инфекцияли оналардан туғилган чақалоқларда асаб тизими ва буйраклар зарарланишининг эрта диагностикаси” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилоят Перинатал марказининг чақалоқлар реанимацияси ва интенсив терапияси ва чақалоқлар патологияси бўлимлари 2023 йил 4 сентябрдаги 315-У-сонли буйруғи билан, 1-сон туғруқ мажмуаси неонатал бўлими 2023 йил 5 сентябрдаги 264-сон буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябр 9-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: структур ўзгаришларни ўз вақтида аниқлаш ва касалликнинг эрта босқичларида даволанишни бошлаш орқали асоратлар ва ногиронлик хавфини камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: тавсия этилган усулни кундалик амалиётга жорий этилиши иқтисодий самараси ЦМВИ таъсирида юзага келиши мумкин бўлган асаб тизими ва буйрак касалликларининг олдини олиш орқали чақалоқлар саломатлигини яхшилайди ва қиммат муолажаларга бўлган эҳтиёжни камайтиради хар бир беморга тахминан давлат бюджетига 896684 сўм фойда келтиради.
тўртинчи илмий янгилик: цитомегаловирус инфекция бор оналардан туғилган чақалоқлар ҳаётининг биринчи йили давомида катамнези тахлили барча органлар тизимида патологик ўзгаришлар кузатилиб, айникса марказий асаб (72%) ва сийдик ажратиш (42%) тизимларида патологиялар учраш даражаси усиши аникланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий кенгашининг 2024 йил 29 майдаги 10-сони билан тасдиқланган “Цитомегаловирус инфекцияли оналардан туғилган чақалоқларда асаб тизими ва буйраклар зарарланишининг эрта диагностикаси” ва номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилоят Перинатал марказининг чақалоқлар реанимацияси ва интенсив терапияси ва чақалоқлар патологияси бўлимларида 2023 йил 4 сентябрдаги 315-У-сонли буйруғи билан, 1-сон туғруқ мажмуаси неонатал бўлимида 2023 йил 5 сентябрдаги 264-сон буйруғи билан клиник амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 ноябр 9-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: терапевтик ёндашувларни оптималлаштириш орқали даволаниш харажатларини камайтиришдан иборат бўлиб, бу қўшимча диагностик муолажалар ва шифокорга такрорий ташрифлар заруратини минималлаштиради ва. тадқиқот натижаларининг амалиётга жорий этилиши ЦМВИ бўлган оналардан туғилган чақалоқларда марказий асаб тизимининг зарарланиши ва буйрак функциясининг бузилишининг эрта ташхислашни таъминлаганлиги туфайли болалар саломатлигининг яхшиланишига ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: нотўғри тайинланган терапиялар сонини камайтириш ва қўшимча диагностик муолажаларга бўлган эҳтиёжни камайтиришга асосланган ва касалликнинг прогнозини яхшилашга ва болаларнинг фаол ҳаёт давомийлигини оширишга ёрдам беради.