Абдухалимов Абдурахмон Абдумўминовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда соғлиқни сақлаш тизимининг модернизацияси (Фарғона водийси мисолида, 1991 – 2023-йиллар)” 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.2.DSc/Tar277
Илмий раҳбар: Комилов Ойбек Камилович, тарих фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, DSc.03/31.12.2020.Tar.60.01.
Расмий оппонентлар: Набиев Фарход Хамидович, тарих фанлари доктори, профессор; Шадманова Санавар Базарбаевна, тарих фанлари доктори, профессор; Исақова Муҳайё Сирожиддиновна, тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади 1991 – 2023-йиллар даврий чегарасида Фарғона водийсида соғлиқни сақлаш тизимидаги ислоҳотларни ўрганишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
истиқлол йилларида Фарғона водийси вилоятларидаги шифохоналар фаолиятидаги ўзгаришлар, энг сўнгги замонавий тиббиёт ускуналарининг келтирилиши натижасида бир қатор мурраккаб ва ноёб (тана аъзоларини кўчириб ўтқазиш) жарроҳлик амалиётлари шу ернинг ўзида муваффақиятли бажарилаётганлиги асосланган;
арзон ва сифатли дори маҳсулотларига бўлган эҳтиёжларни қондирш мақсадида ишлаб чиқиш жараёнига инновацион технологияларни йўналтирилганлиги, инсонларга қулайлик яратиш мақсадида фармацевтика воситаларини харид қилишда штрих код (ҚР-код) ёрдамида сканерлаш тизимини жорий этилганлиги ва соҳани рақамлаштириш борасида амалга оширилаётган ишлар очиб берилган;
водий вилоятлари аҳолиси саломатлигини тиклаш, бирламчи тиббиёт муассасалари, оилавий поликлиникалар, патронаж хизмати, қишлоқ врачлик пунктларининг ташкил этилиши муҳим ўрин эгаллаб келган бўлишига қарамасдан, ҳудуднинг аксарият аҳолиси ўртасида камқонлик, юрак, қон-томир, бўғим, қандли диабет касалликларининг ортиб борганлиги, сўнгги йилларда соҳани замонавийлашуви, хорижий инвестицияларни жалб этилиши орқали соғлиқни сақлаш масканларига энг сўнгги тиббиёт жиҳозларининг олиб келинишидаги комплекс чора-тадбирлар ҳамда юқори малакали мутахассисларни тайёрлашда замонавий стимуллияцион воситалардан фойдаланиш далилланган;
тиббиёт соҳасини модернизациялашувига йўналтирилган ҳукумат сиёсати мазмун-моҳиятидан келиб чиққан ҳолда водий вилоятлари одам ички аъзоларини кўчириб ўтказиш борасидаги мураккаб операцияларни йўлга қўйилганлиги, тез тиббий ёрдам фаолиятида ИД диспетчерлик тизими яратилиши натижасида узоқ-яқин ҳудудлардан бўлаётган чақириқларга тезкорлик билан жавоб бериш имкониятини кенгайтирилганлиги, соғлиқни сақлаш соҳасида олиб борилаётган интеграцион жараёнларни ҳисобга олиб, тиббиёт кластерини йўлга қўйиш мумкинлиги исботланган;
соғлиқни сақлаш соҳасида халқаро ҳамкорликни ўрнатиш орқали водий вилоятларида трансплантология, ортопедия, кардиохирургия, ошқозон-ичак аъзолари, кўз касалликлари ҳамда нейрохирургия йўналишларида даволаш ишларини ривожлантириш, кардиология ва кардиохирургия, нейрохирургия, офталмология, эндокринология, буйрак ва жигар трансплантация каби энг долзарб йўналишларда жаҳон стандарталари даражасида юқори технологик операцияларни ўтказишни йўлга қўйиш ва шу турдаги ёрдамларни жойларнинг ўзида ташкил қилинганлиги ишончли манбалар орқали баён қилинган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 1991 – 2023-йиллар даврий чегарасида Фарғона водийси вилоятларида соғлиқни сақлаш тизими тарихига оид ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Андижон вилоятидаги шифохоналар фаолияти ва уларнинг моддий-техник ҳолатида трансформацион жараёнларнинг содир бўлганлиги, эшитиш бўйича нуқсони бўлган болаларда кохлеар имплантасия операциялари амалга оширилганлиги, микро-хирургик операциялар (қўл, оёқ реплантацияси, кичик артерияларда анастамоз қўйиш, микронейрорафия, тендопластика) амалга ошириши тўлиқ йўлга қўйилганлиги буйрак трансплантациялари муваффақиятли бажарилаётганлиги асосланган. Арзон ва сифатли дори маҳсулотларини ишлаб чиқишда инновацион характердаги ёндашувларни амалиётга татбиқ этиш, фармацевтика воситаларини харид қилишда матрицали штрих код (ҚР код) ёрдамида сканерлаш тизимини жорий этиш ҳамда аҳолини дори-дармонга бўлган талабларини ортиб бориш динамикаси ўрганилиб, соҳани рақамлаштириш борасида амалга оширилаётган ишлар очиб берилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023-йил 23-октябрдаги 05-38/24818-сон маълумотномаси). Бу вилоят соғлиқни сақлаш муассасалари фаолиятини таҳлил қилишга хизмат қилган.
Наманган вилоятининг аксарият аҳолиси ўртасида камқонлик, юрак, қон-томир, бўғим, қандли диабет касалликларининг ортиб борганлиги, сўнгги йилларда соҳани замонавийлашуви, хорижий инвестицияларнинг жалб этилиши орқали соғлиқни сақлаш масканларига энг сўнгги тиббиёт жиҳозларининг олиб келинишидаги комплекс чора-тадбирлар ҳамда юқори малакали мутахассисларни тайёрлашда замонавий стимуллияцион воситалардан фойдаланиш йўлга қўйилганлиги, тез тиббий ёрдам фаолиятида ИД-диспетчерлик тизими яратилиши натижасида узоқ-яқин ҳудудлардан бўлаётган чақириқларга тезкорлик билан жавоб бериш имкониятини кенгайтирилганлиги, соғлиқни сақлаш соҳасида олиб борилаётган интеграцион жараёнларни ҳисобга олиб, тиббиёт кластерини йўлга қўйиш мумкинлиги исботланган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023-йил 23-октябрдаги 05-38/24819-сон маълумотномаси). Вилоят соғлиқни сақлаш тизимидаги ислоҳотлар очиб берилган.
Фарғона вилоятидаги бирламчи тиббиёт муассасалари, оилавий поликлиникалар, патронаж хизмати, оилавий шифокорлик пунктларининг ташкил этилиши, тиббиёт соҳасини модернизациялашувига йўналтирилган ҳукумат сиёсати мазмун моҳиятидан келиб чиққан ҳолда вилоятда одам ички аъзоларини кўчириб ўтказиш трансплантацияси борасидаги мураккаб операцияларнинг йўлга қўйилганлиги, соғлиқни сақлаш соҳасида халқаро ҳамкорликни ўрнатиш орқали трансплантология, ортопедия, кардиохирургия, ошқозон-ичак аъзолари, кўз касалликлари ҳамда нейрохирургия йўналишларида даволаш ишларини ривожлантириш, кардиология ва кардиохирургия, нейрохирургия, офталмология, эндокринология каби энг долзарб йўналишларда жаҳон стандартлари даражасида юқори технологик операцияларни ўтказишни йўлга қўйиш борасида амалга оширилаётган ишлар ишончли манбалар орқали баён қилинган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2023-йил 23-октябрдаги 05-38/24820-сон маълумотномаси). Бу вилоят аҳолисига сифатли тиббий ёрдам кўрсатилишига хизмат қилган.
Аҳолига тез ва сифатли тиббий хизмат кўрсатиш, чекка ва олис ҳудудларда малакали мутахассислар иштирокида тиббий кўриклар ташкил этиш натижасида уларни қийнаб келаётган турли касалликларни аниқлаш ҳамда олдини олиш борасидаги ишлар, қишлоқ врачлик пунктларининг фаолиятини, уларнинг моддий-техникавий таъминоти, лаборатория, тиббий асбоб-ускуналар ва мутахассислар билан таъминланиши, аҳолининг турли касалликларга чалиниш динамикаси, тез ва сифатли тиббий хизмат кўрсатиш, тиббиёт мутахассисларининг етишмаслиги ҳамда тиббий жиҳозлар билан таъминлаш масалаларида қатор муаммолар мавжудлиги, оналик ва болаликни муҳофаза қилиш масаласи, оила, жамият ва давлат келажаги тараққиёти она-бола соғлиги билан бевосита боғлиқлиги, бу масалага ҳукумат даражасида берилган эътибор натижасида амалга оширилган ишларни бирламчи манбалар асосида таҳлил қилишда таклиф ва тавсияларидан фойдаланилган (“Маҳалла ва оила” илмий-тадқиқот институтининг 2023-йил 6-ноябрдаги 01-09/1692-сон маълумотномаси). Илмий тадқиқот иши натижалари “Маҳалла ва оила” илмий-тадқиқот институтининг ЖҲБЛ-96-сонли “Оилада ва маҳаллада мустаҳкам ижтимоий муҳитни шакллантириш учун маиший гигиена барқарорлигини таъминлаш” мавзусидаги амалий лойиҳасини амалга оширишга хизмат қилган.
Водий вилоятлари аҳолиси саломатлигини тиклашда бирламчи тиббиёт муассасалари, олилавий поликлиникалар, патронаж хизмати, қишлоқ врачлик пунктларининг ташкил этилиши муҳим ўрин эгаллаб келганлиги, шунингдек, водий вилоятларида трансплантология, ортопедия, кардиохирургия, ошқозон-ичак аъзолари, кўз касалликлари каби энг долзарб йўналишларда жаҳон стандарталари даражасида юқори технологик операцияларни ўтказишни йўлга қўйишга оид хулосалардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдимот” кўрсатуви ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2023-йил 24-ноябрдаги 06-28-1923-сон маълумотномаси). Тақдим этилган материаллар кўп сонли телетомошабинларнинг 1991 – 2023-йилларда Фарғона водийси вилоятларида соғлиқни сақлаш соҳасида амалга оширилган ислоҳотлар тўғрисида янги илмий маълумотларга эга бўлишига хизмат қилган.