Эшимов Шаҳриддин Хужаёровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): Қашқадарё вилоятида суд тизимидаги ислоҳотлар ва уларнинг натижалари  (1991 – 2022 йй), 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Tar1727.
Илмий раҳбар: Мўминова Гавҳар Эсановна, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қарши давлат университети, PhD.03/27.02.2021.Tar.70.05.
Расмий оппонентлар: Қобулов Эшболта Атамуродович, тарих фанлари доктори, профессор; Қодиров Қувонч Бекмуродович, тарих фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот: Шаҳрисабз давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади мустақиллик йилларида Ўзбекистонда суд тизимидаги ислоҳотлар ва унинг натижаларини Қашқадарё вилояти мисолида ёритиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ўзбекистонда судларнинг давлат ва жамият ривожида фаол иштирокини таъминлаш, судялар мавқейини кўтариш ва уларнинг мустақиллигини таъминлаш борасида зарур ҳуқуқий кафолатларнинг яратилганлигига қарамай, мустақилликнинг илк йилларида судларнинг ҳал қилув қарорлари, суд ҳукмларини сохталаштириш, ишларни мазмунан кўришда сансалорликка йўл қўйиш, иш юритишни тўғри йўлга қўймаслик, меҳнат интизомини бузиш, судялик шаънига доғ тушириш, бепарволик, қонунчиликни бузиш каби муаммолар суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳотлар самарадорлигининг паст бўлишига ва аҳолининг судларга нисбатан ишончсизлигининг ортиб боришига сабаб бўлганлиги асосланган;
судларни ихтисослаштириш, яъни жиноят, фуқаролик ва хўжалик ишлари бўйича судларнинг алоҳида ажратилиши туфайли судларда кўрилган ишлар сифатининг кўтарилишига, суд жараёнида ишларни кўриш муддатининг камайишига, суд қонунчилигини демократлаштириш ва либераллаштириш ҳамда суд тизими мустақиллигини таъминлашга ижобий таъсир кўрсатганлиги Қашқадарё вилоят судлари мисолида далилланган;
суд-ҳуқуқ тизими ислоҳотлари жараёнида судлар ва судялар салмоғининг ўсиб бориш динамикаси Қашқадарё  вилояти мисолида шакллантирилиб, натижада, уларнинг иш сифатидаги ижобий ўзгаришлар, хусусан, ҳар бир шахсга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, кўрилган ишларда биринчи галда инсон манфаатларини таъминлаш, фуқаролик ишларни ўз вақтида қонуний ҳал этилиши, ҳуқуқи бузилган тадбиркор, фермер, деҳқон хўжаликларнинг ҳуқуқини тиклаш, умуман фуқаролар ва юридик шахсларнинг бузилган ҳуқуқларини тиклаш ва жараённи адолатли ва сифатли ҳал қилиниши судларнинг стратегик вазифасига айланганлиги ёритиб берилган;
Қашқадарё вилояти судларининг жамиятда ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликка қарши кураш ишига қўшган ҳиссаси Янги Ўзбекистон шароитида ўсганлиги, хусусан, судларнинг аҳоли ҳуқуқий онгини шакллантириш бўйича олиб бораётган маънавий-маърифий тадбирлар кўламининг ортганлиги, сайёр суд мажлисларининг турли таълим муассасалари ва корхоналарда ўтказилиши кенг халқ оммаси онгида жиноят ва жазо бўйича тушунчаларни чуқурроқ сингдиришга хизмат қилаётганлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қашқадарё вилояти мисолида мустақиллик йилларида суд тизимидаги ислоҳотлар ва унинг натижалари тарихига оид ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Ўзбекистонда судларнинг давлат ва жамият ривожида фаол иштирокини таъминлаш, судялар мавқиени кўтариш ва уларнинг мустақиллигини таъминлаш борасида зарур ҳуқуқий кафолатларнинг яратилганлигига қарамай, мустақилликнинг илк йилларида суд ҳукмларини сохталаштириш, ишларни мазмунан кўришда сансалорликка йўл қўйиш, иш юритишни тўғри йўлга қўймаслик, судялик шаънига доғ тушириш, бепарволик, қонунчиликни бузиш каби муаммолар суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳотлар самарадорлигининг паст бўлишига сабаб бўлганлигига оид маълумотлардан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдимот” кўрсатувини тайёрлашда фойдаланилган (“Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йилнинг 15-февралдаги 02-06-254-сон маълумотномаси). Бу Ўзбекистонда аҳолининг, айниқса ёшларнинг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини оширишга, шунингдек суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳтларнинг самарадорлигига хизмат қилган.
судларни ихтисослаштирилиши судларда кўрилган ишлар сифатининг кўтарилишига,  суд қонунчилигини демократлаштириш ҳамда суд тизими мустақиллигини таъминлашга ижобий таъсир кўрсатганлигига доир маълумотлардан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдимот” кўрсатувини тайёрлашда фойдаланилган (“Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йилнинг 15-февралдаги 02-06-254-сон маълумотномаси). Натижаларнинг қўлланилиши аҳоли онгида суд тизимидаги янгиланиш ва ислоҳотлар бўйича маълумотлар шаклланишига хизмат қилди.
суд-ҳуқуқ тизимидаги ўзгаришлар, уларнинг иш сифатидаги ижобий ўзгаришлар, хусусан, кўрилган ишларда биринчи галда инсон манфаатларини таъминлаш, шахсларнинг бузилган ҳуқуқларини тиклаш ва жараённи адолатли ва сифатли ҳал қилиниши судларнинг стратегик вазифасига айланганлигига доир маълумотлардан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Қатағон қурбонлари хотираси давлат музейининг “Мустақиллик йилларида тарихий адолатнинг тикланиши, қатағон қурбонлари хотирасининг абадийлаштирилиши, миллий қадриятларни асраб-авайлаш ва ривожлантириш йўлида амалга оширилган тарихий ишлар (1991-йилдан кейинги давр)” деб номланган 10-бўлими фондини ҳамда Қарши давлут университети тузилмасидаги Қатағон қурбонлари хотираси музейи бўлимларини илмий маълумотлар билан бойитишда мазкур тадқиқот ишидан самарали фойдаланилди. (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Қатағон қурбонлари хотираси давлат музейининг 2024-йил 25-окябрдаги 263-сон маълумотномаси).  Бу эса ёшлар онгигида қатоғон қурбонларининг оқланишида суд органларининг ўрни бўйича  тушунчаларнинг шакллантиришга хизмат қилган.
Қашқадарё вилояти судларининг жамиятда ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликка қарши кураш ишига қўшган ҳиссаси Янги Ўзбекистон шароитида ўсганлиги, хусусан, судларнинг аҳоли ҳуқуқий онгини шакллантириш бўйича олиб бораётган маънавий-маърифий тадбирлар кўламининг ортганлиги, сайёр суд мажлисларининг турли таълим муассасалари ва корхоналарда ўтказилиши кенг ҳалқ оммаси онгида жиноят ва жазо бўйича тушунчаларни чуқурроқ сингдиришга хизмат қилганлигига оид маълумотлардан Қашқадарё вилоятидаги судлар фаолиятида, “Судя масъулияти”, “Инсон ҳуқуқлари олий қадрият”, “Одам савдоси глобал муаммо”, “Инсон манфаатлари йўлида”, “Инсон шаъни, қадри – муқаддас” каби мавзуларда ташкил этилган давра суҳбалари, маънавий-маърифий тадбирларда, Қашқадарё вилояти суди музейи фаолиятини йўлга қўйиш ҳамда музей фондларини илмий маълумотлар билан бойитишда мазкур тадқиқот натижаларидан самарали фойдаланилди (Қашқадарё вилояти судининг 2024-йил 25-сентябрдаги маълумотномаси). Бу эса вилоят судяларини судларнинг турли йиллардаги тарихи, таниқли судяларнинг ҳаёт йўли ҳақидаги маълумотлардан бохабар қилиш имконини яратган.