Нормирова Наргиза Назаровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Вестибуляр бузилишларда реабилитацияси ва профилактикасида постурографияни куллашни асослаш», 14.00.04 – Оториноларингология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Tib3497.
Илмий раҳбар: Насретдинова Махзуна Тахсиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.06.2020.Tib.102.02.
Расмий оппонентлар: Шамсиев Джахонгир Фазлитдинович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Джамалутдинов Юнускади Асхабалиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самара давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
постурография ёрдамида ўткир сенсоневрал оғирқулоқликдаги вестибуляр бузилишларни асослаш ҳамда реабилитация ва профилактика чораларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
вестибуляр бузилишларнинг зарарланиш даражаси аниқланган, шунингдек, кейинги ўтказилиши лозим бўлган диагностик муолажалар доирасини белгилаш учун вестибуляр дисфункциянинг сабабини аниқлаш мақсадида постурографияни қўллаб зарарланиш учоги   аниклаш оркали самарадорлиги исботланган;
илк бор ихтисослаштирилган сўров ва отоневрологик текширувга асосланган постурографияни  қўлланилиши оркали вестибуляр функция бузилишининг сабабини аниқлаш, ўткир сенсоневрал оғирқулоқлиги мавжуд кохлеовестибуляр бузилишларнинг зарарланиш даражаси аниқланган;
илк бор ўткир сенсоневрал оғирқулоқликда бош айланишининг клиник  кўриниши биологик қайтар алоқа билан ўтказилган постурографик тадқиқот давомида асосий тик ҳолат мувозанатининг турғунлигини ва постурал тебранишларнинг ўзгаришини аниқланган;
бош айланиши кузатилган беморларда постурография усулидан фойдаланган ҳолда кенг қамровли реабилитация ва профилактика зарурлиги узоқ муддатли ва барқарор ижобий таъсири асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Вестибуляр бузилишларда реабилитацияси ва профилактикасида постурографияни куллашни асослаш бўйича олинган илмий натижалар асосида асосида (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.10.2024-йилдаги 7/18-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича хулосаси):
биринчи илмий янгилик: вестибуляр бузилишларнинг зарарланиш даражаси аниқланган, шунингдек, кейинги ўтказилиши лозим бўлган диагностик муолажалар доирасини белгилаш учун вестибуляр дисфункциянинг сабабини аниқлаш мақсадида постурографияни қўллаб зарарланиш учоги   аниклаш оркали самарадорлиги исботланган. Илк маротаба яратилган компьютер дастури кохлеовестибуляр бузилишларнинг зарарланиш даражасини ва беморларда касалликнинг оғирлик даражасини аниқлашга имкон берди; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Тадқиқот натижаларнинг илмий ахамияти шундан иборатки, периферик ва марказий вестибуляр бузилишларнинг клиник хусусиятлари аниқланган ва амалиётчи шифокорлар учун вестибуляр бузилишларнинг зарарланиш даражаси ва оғирлик даражасини аниқлаш имконини берувчи ташхисот тадбирларининг алгоритми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонасида 2024 йил 20 август 2963-7-104-сонли буйруқ билан, Андижон давлат тиббиёт институти клиникасида 2024 йил 12 августдаги 88-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЎСНОмавжуд беморларда касалликнинг оғирлик даражаси ва постурографик кўрсаткичларигақараб ҳамда анъанавий отоневологик кўрикларида, касалликни беқарорлашиш хавфини хамда прогнозини баҳолаш учун дастур яратилган ва эрта ташхислаш мезонлари такомиллаштирилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЎСНО мавжуд беморлардаэрта ташхислаш натижасида асоратлар сони камайтирилган ва стационарда даволаш ётоқ куни 2 кунга қисқарганлиги ҳисобида 260000 сўм давлат бюджети маблағларини иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: ЎСНОбилан оғриган беморларда такомиллаштирилган диагностика-даволаш чора тадбирларни қўллаш натижасида 1 нафар бемор ҳисобига давлат бюджети маблағларини 260000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.
иккинчи илмий янгилик: илк бор, ихтисослаштирилган сўров ва отоневрологик текширувга асосланган постурографияни  қўлланилиши оркали вестибуляр функция бузилишининг сабабини аниқлаш, ўткир сенсоневрал оғирқулоқлиги мавжуд кохлеовестибуляр бузилишларнинг зарарланиш даражаси аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Тадқиқот натижаларининг амалий аҳамияти шундан иборатки, вестибуляр бузилишлари мавжуд бўлган беморларни ташхисот этиш ва реабилитация қилиш жиҳатларини бундай кўп қиррали ўрганиш маълум даражада қўйилган саволларга жавоб беришга ва иқтисодий самарадорликни ошириш имкониятини беради; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонасида 2024 йил 20 август 2963-7-104-сонли буйруқ билан, Андижон тиббиёт институти клиникасида 2024 йил 12 августдаги 88-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Бош айланиши безовта қиладиган беморларни жисмоний реабилитация қилишнинг ишлаб чиқилган усули узоқ муддатли ва барқарор ижобий таъсир кўрсатади ҳамда беморнинг ҳаёт сифатини яхшилашга имкон беради, асоратларни камайтириш ва тиббий ёрдам сифатини ошириш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: вестибуляр бузилишлари мавжуд бўлган беморларни ташхисот этиш ва реабилитация қилиш жиҳатларини бундай кўп қиррали ўрганиш маълум даражада қўйилган саволларга жавоб беришга ва иқтисодий самарадорликни ошириш имкониятини беради. Хулоса: ЎСНО билан касалланган беморларда диагностика ва даволаш буйича таклиф этилган алгоритм ва комплекс ёндашувдан фойдаланиш беморларда ЎСНО патологиясини ташхислаш ҳамда башоратлаш, стационар шароитида 1 нафар бемор учун 2 кун ҳисобига бюджет маблағларини 260000 сўм иқтисод қилиш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “ЎСНО беморларни диагностикаси ва реабилитацясига дифференциал ёндашув” мавзусидаги илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига СамДТУ проректори томонидан 2023 йил 14 декабр № 13568 сонли хат юборилган.
учинчи илмий янгилик: илк бор, ўткир сенсоневрал оғирқулоқликда бош айланишининг клиник  кўриниши биологик қайтар алоқа билан ўтказилган постурографик тадқиқот давомида асосий тик ҳолат мувозанатининг турғунлигини ва постурал тебранишларнинг ўзгаришини аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Тадқиқот натижаларининг илмий аҳамияти шундан иборатки, тавсия этилган профилактик чоралар схемаси вестибуляр анализаторнинг ўзаро таъсирини ўрганиш билан вестибуляр анализаторга бурчакли тезланишларнинг таъсир этиши орқали клиник хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда шикастланиш даражасини ва вестибуляр бузилишларнинг ифодланганлигини аниқлашга имкон беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шаҳар тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонасида 2024 йил 20 август 2963-7-104-сонли буйруқ билан, Андижон давлат тиббиёт институти клиникасида 2024 йил 12 августдаги 88-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЎСНО мавжуд беморларда касалликнинг оғирлик даражаси, фаоллиги ва стабилометрик кўрсаткичларига қараб ҳамда анъанавий отоневологик курикларида, касалликни беқарорлашиш хавфини хамда прогнозини баҳолаш учун дастур яратилган ва эрта ташхислаш мезонлари такомиллаштирилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЎСНО мавжуд беморларда эрта ташхислаш натижасида асоратлар сони камайтирилган ва амбулатор даволашга бир нафар бемор учун 260000 сўм давлат бюджети маблағларини иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: Беморларда схемаларни қўллаш орқали 1 нафар беморга давлат бюджети маблағларини 260000 сўм иқтисод қилишга эришилди. СамДТУ проректори ССВга 2023 йил 14 декабрида бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига “ЎСНО бор беморларни ташхислаш ва реабилитация қилишга дифференциал ёндашув” мавзусидаги илмий янгиликларни жорий этиш ҳақида 13568-рақамли хат юборган. 
тўртинчи илмий янгилик: бош айланиши кузатилган беморларда постурография усулидан фойдаланган ҳолда кенг қамровли реабилитация ва профилактика зарурлиги узоқ муддатли ва барқарор ижобий таъсири асосланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Тадқиқот натижаларининг амалий аҳамияти шундан иборатки, ЎСНО бор беморларда видеонистагмография жиҳатларини бундай кўп қиррали ўрганиш ЎСНО мавжуд шахсларда оптокинетик нистагмни аниқлашга имкон беради, қайсиким қон томир етишмовчилигининг эрта босқичида юзага келадиган вестибуляр дисфункция яширин шаклининг кўриниши бўлган афизиологик лабиринтлараро асимметрия даражаси билан белгиланади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Самарқанд шахар тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонасида 2024 йил 20 август 2963-7-104-сонли буйруқ билан, Андижон давлат тиббиёт институти клиникасида 2024 йил 12 августдаги 88-сонли буйруқ биланклиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЎСНО бор беморларни жисмоний реабилитация қилишнинг ишлаб чиқилган усули узоқ муддатли ва барқарор ижобий таъсир кўрсатади ҳамда беморнинг ҳаёт сифатини яхшилашга имкон беради, асоратларни камайтириш ва тиббий ёрдам сифатини ошириш имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ЎСНО мавжуд бўлган беморларни ташхисот этиш ва реабилитация қилиш жиҳатларини бундай кўп қиррали ўрганиш маълум даражада қўйилган саволларга жавоб беришга ва иқтисодий самарадорликни ошириш имкониятини беради. Хулоса: ЎСНО билан касалланган беморларда реабилитация буйича таклиф этилган комплекс ёндашувдан фойдаланиш беморларда стационар шароитида 1 нафар бемор учун 2 кун ҳисобига бюджет маблағларини 68000 сўм иқтисод қилиш имконини берган.