Нуриддинова Нодира Фахриддин қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “HCV этиологияли гепатитда антивирус терапия фонида гемостаз тизими хусусиятлари” 14.00.25 – Клиник лаборатор ва функционал диагностика (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.I.PhD/Тib3402.
Илмий раҳбар: Курбонова Зумрад Чутбаевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, бир марталик Илмий кенгаш рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib30.02.
Расмий оппонентлар: Арипов Орифжон Абдумаликович, тиббиёт фанлари доктори; Ахмедова Нилуфар Шариповна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат тиббиёт институти
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади HCV этиологияли сурункали гепатит ва жигар циррози мавжуд беморларда вирусга қарши терапия негизида бирламчи ва иккиламчи гемостаз клиник лаборатор кўрсаткичларини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
антивирус терапияси таъсирида HCV этиологияли сурункали гепатитда тромбоцитар гемостаз кўрсаткичлари ўзгармаслиги, жигар циррозида эса давога боғлиқ бўлмаган ҳолда жараён авж олиши ҳисобига кўрсаткичларнинг камайганлиги асосланган;
HCV этиологияли жигар циррозида 3 ой антивирус терапия олган беморларнинг 27-30% да тромбоцитлар сони, морфологик ўзгаришлари ҳамда фаолияти тикланган ва дегенератив тромбоцитлар 1,6 камайганлиги асосланган;
HCV этиологияли сурункали жигар касалликларида эндотелий дисфунцияси мавжуд бўлиб, у айниқса HCV этиологияли жигар циррозида кучли намоён бўлиши ва антивирус терапия негизида яхшиланиши аниқланган;
коагуляцион гемостаз кўрсаткичлари HCV этиологияли сурункали гепатитда антивирус терапияси негизида ишончли ўзгармаган бўлсада, жигар циррозида гипокоагуляция кузатилиб, антивирус терапиянинг ижобий самарадорлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
HCV этиологияли гепатитда антивирус терапия фонида гемостаз тизими хусусиятларини баҳолаш буйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: антивирус терапияси таъсирида HCV этиологияли сурункали гепатитда тромбоцитар гемостаз кўрсаткичлари ўзгармаслиги, жигар циррозида эса давога боғлиқ бўлмаган ҳолда жараён авж олиши ҳисобига кўрсаткичларнинг камайганлигининг асосланганлиги Республика ихтисослаштирилган Эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт марказининг 2024-йил 30- январдаги 21-4-сонли буйруғи, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонасининг 2024-йил 30-январдаги 30-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 3-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: HCV этиологияли жигар циррозида антивирус терапия негизида тромбоцитар гемостаз патологиясини ташхислаш гипокоагуляцияни ўз вақтида аниқлаш, қон кетишни олдини олиш, ҳаёт сифатини ошириш ва асоратларни башоратлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: HCV этиологияли жигар циррозида антивирус терапия негизида тромбоцитар гемостаз патологиясини эрта лаборатор ташхислаш геморрагик асоратларни олдини олади ва беморларни шифохона шароитида даволаниш вақтини камайтиради. Иқтисодий самарадорликни ҳисоблаш мақсадида қуйидаги формуладан фойдаланилди: Evr-(D1=D2)x (G+E)x N- 0,15x K. Бунда D1–мазкур усул тадбиқ этилгунча бўлган меҳнатга лаёқатсизлик кунлари сони, D2– мазкур усул тадбиқ этилгандан кейинги меҳнатга лаёқатсизлик кунлари сони, G – 1 та тиббий ходимнинг ўртача кунлик маоши (сўм/кун), E –вақтинчалик иш қобилиятини йўқотиш моянаси (сўм/кун), N –тадбиқ этиш хажми (1 йилда ушбу усул қўлланиладиган беморлар сони), 0,15-меъёрдаги самарадорлик коеффициэнти. Хисоблаш: D1 – 10 кун, D2= 8 кун, G-110 000 сўм/кун, E – 66 000 сўм, N =250 бемор К=0 сўм (қўшимча лаборатор-асбобий текширувларсиз). Самарадорлик (янги усулни қўллаганда)=8х(110 000+66000)х250-0,15х0. Натижа=352000000. Самарадорлик (янги усулни қўлламаганда)=10х(110 000+66000)х250-0,15х0. Натижа=440000000. Антивирус терапия негизида тромбоцитар гемостаз патологиясини эрта лаборатор ташхислаш HCV этиологияли жигар циррозида геморрагик асоратларни олдини олиши ҳисобига шифохонада ётиш муддати 2 кунга қисқаради, бу эса беморнинг моддий харажати 18% га камайишига олиб келди. Хулоса: HCV этиологияли жигар циррозида антивирус терапия негизида тромбоцитопенияни ташхислаш геморрагик асоратларни башоратлаш ва профилактика қилиш имконини беради. Бунинг натижасида шифохонада даволаниш вақти 2 кунга ва беморнинг моддий харажати 18% га камаяди.
иккинчи илмий янгилик: HCV этиологияли жигар циррозида 3 ой антивирус терапия олган беморларнинг 27-30% да тромбоцитлар сони, морфологик ўзгаришлари ва фаолияти тикланган, дегенератив тромбоцитлар 1,6 камайганлигининг асосланганлиги Республика ихтисослаштирилган Эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт марказининг 2024-йил 30-январдаги 21-4-сонли буйруғи, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонасининг 2024-йил 30- январдаги 30-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 3-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: HCV этиологияли жигар циррози билан касалланган беморларда антивирус терапия олганда тромбоцитлар морфологияси ва фаолияти қисман тикланиши ҳисобига саломатлик индекси ошди, таклиф этилган алгоритм ва лаборатор диагностик ёндашувдан фойдаланиш беморларда тромбоцитар гемостаз тизимини умумий баҳолашга ёрдам берди ва башоратлаш сифатини яхшилади, ушбу касаллик билан боғлиқ асоратлар камайишига олиб келди. Иқтисодий самарадорлиги: антивирус терапия негизида тромбоцитлар морфологияси ва фаолияти қисман тикланганлиги учун HCV этиологияли жигар циррози билан касалланган беморларда амбулатор даволаниш муддатининг 1 ойга қисқариши туфайли тиббий хизматга сарфланадиган маблағни тежалиши билан асосланади. Таклиф қилинган тромбоцитлар фаолияти ва морфологиясини лаборатор текшириш усули 66000 сўм бўлса, бемордан 1 ойда 360000 сўм маблағ иқтисод қилинишига эришилди. 250 бемордан 1 ойда 250х360000=90000000 сўм маблағ иқтисод қилинишига эришилди. Хулоса: HCV этиологияли жигар циррозида антивирус терапия негизида таклиф қилинган тромбоцитлар фаолияти ва морфологиясини лаборатор текшириш усулини татбиқ этиш натижасида беморлардаги гипокоагуляция синдроми бартараф этилиши аниқланди ҳамда тадқиқотга жалб қилинган умумий беморларнинг амбулатор даволаниши 1 ойга қисқариши ҳисобига 90000000 сўм маблағ иқтисод қилинишига эришилди.
учинчи илмий янгилик: HCV этиологияли сурункали жигар касалликларида эндотелий дисфункцияси мавжуд бўлиб, у айниқса HCV этиологияли жигар циррозида кучли намоён бўлиши ва антивирус терапия негизида яхшиланиши аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган Эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт марказининг 2024-йил 30-январдаги 21-4-сонли буйруғи, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонасининг 2024-йил 30-январдаги 30-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 3-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: HCV этиологияли сурункали жигар касалликларида эндотелин-1, Фон Виллебранд омили ва sICAM-1 эндотелий маркерлари кўрсаткичларини ўрганиш уларда эндотелий дисфункцияси даражаларини баҳолаш имконини яратади. Бу беморларда антивирус терапия негизида эндотелийнинг дисфункция бартараф этилиши ҳисобига ҳаёт сифатининг яхшиланиши кузатилди. Иқтисодий самарадорлиги: HCV этиологияли сурункали жигар касалликлари билан касалланган беморлар учун таклиф қилинган комбинацияланган велпатасвир 100 мг ва софосбувир 400 мг антивирус терапиясини қўллаш 3-ойга келиб эндотелий дисфункция кўрсаткичларининг яхшилашишига олиб келди. Натижада таклиф қилинган даволаш усули таъсирида амбулатор даволаниш кунлари 1 ойга қисқарди ва 1 нафар бемор учун иқтисодий самарадорлик 1 ойга 360000 сўмдан иборат бўлади.
тўртинчи илмий янгилик: коагуляцион гемостаз кўрсаткичлари HCV этиологияли сурункали гепатитда антивирус терапияси негизида ишончли ўзгармаган бўлсада, жигар циррозида гипокоагуляция кузатилиб, антивирус терапиянинг ижобий самарадорлигининг асосланганлиги Республика ихтисослаштирилган Эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт марказининг 2024-йил 30-январдаги 21-4-сонли буйруғи, Бухоро вилояти юқумли касалликлар шифохонасининг 2024-йил 30-январдаги 30-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 3-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: олиб борилган гемостаз тизимини умумий баҳолаш натижалари HCV этиологияли жигар циррози билан касалланган беморларда геморрагик асоратларнинг олдини олиши, саломатлик индексини ошиши, таклиф этилган алгоритмлар ва умумий ёндашувдан фойдаланиш натижасида беморларда гипокоагуляция синдромини ташхислаш ва башоратлаш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: HCV этиологияли жигар циррози билан касалланган беморларда геморрагик асоратларни олдини олиш маблағнинг камайиши, шифохонада даволаниш муддатининг 2 кунгача қисқариши, шу асосда тиббий хизматга сарфланадиган маблағни тежалиши билан асосланди. Ҳар бир нафар беморда шифохонада даво кунлари қисқариши ҳисобидан 2 кунда 352000 сўмгача иқтисодий самарадорликка эришилган. Жами беморлардан 88000000 сўм маблағ иқтисод қилинишига эришилди.