Xushvaqtova Madina Farxodovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Neftni qayta ishlash korxonalari hududida doimiy istiqomat qiluvchi bolalarda atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari» 14.00.36 – Allergologiya va immunologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/Tib3660.
Ilmiy rahbar: Achilova Donoxon Nutfullaevna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Ziyadullaev Shuxrat Xudoyberdievich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Irsalieva Fotima Xusnitdinovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: neftni qayta ishlash korxonalari hududida doimiy istiqomat qiluvchi bolalarda atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor neftni qayta ishlash zavodi hududida doimiy istiqomat qiluvchi bolalarda ekologik qulayroq sharoitida yashovchi bolalar nisbatan atopik dermatitning uchrash darajasi ortishi, kasallik strukturasi o‘zgarishi, surunkali kasalliklar ko‘rinishida kasallikning atipik kechishi va organizmning immunologik reaktivligi pasayishiga olib kelishi aniqlangan;
ilk bor neftni qayta ishlash zavodi atrofida yashovchi bolalarda atopik dermatit IgE, yallig‘lanishga qarshi sitokinlar (IL-5 va IL-13), eotoksin miqdorlari ortishi bilan kechishi va TGF-β miqdori esa yashash joyidan qat’iy nazar yuqori bo‘lishi aniqlangan;
ilk bor neftni qayta ishlash zavodi hududida yashovchi bolalarda sitokin holati ko‘rsatkichlarining yuqori intensivligini (yallig‘lanishga qarshi sitokinlar va eotaksin nisbatlari) aniqlash asosida atopik dermatitning bashorat qilish indeksi KKPI < 2,5 bo‘lishi uning noqulay kursining diagnostik mezoni ekanligi isbotlangan;
atopik dermatitli bolalarni differentsial va kompleks davolash samaradorligi bolaning klinik holati, tananing adaptiv qobiliyatining ortishi, IgE normal darajasini tiklash bilan remissiya davrining uzayishi, yallig‘lanishga qarshi sitokinlar, eotaksin va qon zardobidagi o‘sish omili miqdorlarining me’yorlashuvi bilan bog‘liqligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashning ilmiy-tadqiqot ishlari natijalarini amaliyotga tadbig‘i bo‘yicha 2024 yil 25 sentyabrdagi 06/19 – son xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangiligi: ilk bor neftni qayta ishlash zavodi hududida doimiy istiqomat qiluvchi bolalarda ekologik qulayroq sharoitida yashovchi bolalar nisbatan atopik dermatitning uchrash darajasi ortishi, kasallik strukturasi o‘zgarishi, surunkali kasalliklar ko‘rinishida kasallikning atipik kechishi va organizmning immunologik reaktivligi pasayishiga olib kelishi aniqlanganligi bo‘yicha «Ishlab chiqarish korxonalari atrofidagi aholi bolalarida atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi ilmiy faoliyatni muvofiqlashtirish bo‘limining 2022-yil 23-dekabrdagi 8n-m/1557-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro viloyat xududiy filiali bo‘yicha 23.07.2024 yildagi 23-sonli, Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Qashqadaryo viloyat xududiy filiali bo‘yicha 24.07.2024 yildagi 41-T-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25-sentyabrdagi №6-sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi, erta tashxis qo‘yish, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish, nogironlik darajasini pasaytirishga va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro va Qashqadaryo viloyatlari xududiy filiallari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi ishlab chiqarish korxonalari atrofidagi aholi bolalarida atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari aniqlash va davolash usullarini qo‘llash xar bir bolaga nisbatan sarflangan mablag‘ning 445000 sumgacha tejalishi va davolash muddati 7 kunga qisqarishi asoslangan. Xulosa: neftni qayta ishlash zavodi hududida doimiy istiqomat qiluvchi bolalarda ekologik qulayroq sharoitida yashovchi bolalar nisbatan atopik dermatitning uchrash darajasi ortishi kasallikning atipik kechishi va immunologik reaktivligi pasayishiga olib kelishi asoslangan.
ikkinchi ilmiy yangiligi: ilk bor neftni qayta ishlash zavodi atrofidagi yashovchi bolalarda atopik dermatit IgE, yallig‘lanishga qarshi sitokinlar (IL-5 va IL-13), eotaksin miqdorlari ortishi bilan kechishi va TGF-β miqdori esa yashash joyidan qat’iy nazar yuqori bo‘lishi aniqlanganligi bo‘yicha «Ishlab chiqarish korxonalari atrofidagi aholi bolalarida atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi ilmiy faoliyatni muvofiqlashtirish bo‘limining 2022-yil 23-dekabrdagi 8n-m/1557-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro viloyat xududiy filiali bo‘yicha 23.07.2024 yildagi 23-sonli, Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Qashqadaryo viloyat xududiy filiali bo‘yicha 24.07.2024 yildagi 41-T-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25-sentyabrdagi №6-sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi, erta tashxis qo‘yish, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish, nogironlik darajasini pasaytirishga va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro va Qashqadaryo viloyatlari xududiy filiallari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi ishlab chiqarish korxonalari atrofidagi aholi bolalarida atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari aniqlash va davolash usullarini qo‘llash xar bir bolaga nisbatan sarflangan mablag‘ning 445000 sumgacha tejalishi va davolash muddati 7 kunga qisqarishi asoslangan. Xulosa: neftni qayta ishlash zavodi atrofidagi yashovchi bolalarda atopik dermatit IgE, yallig‘lanishga qarshi sitokinlar (IL-5 va IL-13), eotaksin va TGF-β miqdorlari o‘zgarishiga bog‘liqligi asoslangan.
uchinchi ilmiy yangiligi: ilk bor neftni qayta ishlash zavodi hududida yashovchi bolalarda sitokin holati ko‘rsatkichlarining yuqori intensivligini (yallig‘lanishga qarshi sitokinlar va eotaksin nisbatlari) aniqlash asosida atopik dermatitning bashorat qilish indeksi KKPI < 2,5 bo‘lishi uning noqulay kursining diagnostik mezoni ekanligi isbotlanganligi bo‘yicha bo‘yicha «Ishlab chiqarish korxonalari atrofidagi aholi bolalarida atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi ilmiy faoliyatni muvofiqlashtirish bo‘limining 2022-yil 23-dekabrdagi 8n-m/1557-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro viloyat xududiy filiali bo‘yicha 23.07.2024 yildagi 23-sonli, Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Qashqadaryo viloyat xududiy filiali bo‘yicha 24.07.2024 yildagi 41-T-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25-sentyabrdagi №6-sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi, erta tashxis qo‘yish, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish, nogironlik darajasini pasaytirishga va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro va Qashqadaryo viloyatlari xududiy filiallari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi ishlab chiqarish korxonalari atrofidagi aholi bolalarida atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari aniqlash va davolash usullarini qo‘llash xar bir bolaga nisbatan sarflangan mablag‘ning 445000 sumgacha tejalishi va davolash muddati 7 kunga qisqarishi asoslangan. Xulosa: neftni qayta ishlash zavodi hududida yashovchi bolalarda sitokinlar holati ko‘rsatkichlarining yuqori intensivligini va atopik dermatitning bashorat qilish indeksi ko‘rsatkichi o‘zgarishlariga bog‘liqligi asoslangan.
to‘rtinchi ilmiy yangiligi: atopik dermatitli bolalarni differentsial va kompleks davolash samaradorligi bolaning klinik holati, tananing adaptiv qobiliyatining ortishi, IgE normal darajasini tiklash bilan remissiya davrining uzayishi, yallig‘lanishga qarshi sitokinlar, eotaksin va qon zardobidagi o‘sish omili miqdorlarining me’yorlashuvi bilan bog‘liqligi isbotlanganligi bo‘yicha bo‘yicha «Ishlab chiqarish korxonalari atrofidagi aholi bolalarida atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi ilmiy faoliyatni muvofiqlashtirish bo‘limining 2022-yil 23-dekabrdagi 8n-m/1557-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro viloyat xududiy filiali bo‘yicha 23.07.2024 yildagi 23-sonli, Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Qashqadaryo viloyat xududiy filiali bo‘yicha 24.07.2024 yildagi 41-T-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25-sentyabrdagi №6-sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi, erta tashxis qo‘yish, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish, nogironlik darajasini pasaytirishga va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan dermatologiya va kosmetologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Buxoro va Qashqadaryo viloyatlari xududiy filiallari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi ishlab chiqarish korxonalari atrofidagi aholi bolalarida atopik dermatitning klinik-immunologik xususiyatlari aniqlash va davolash usullarini qo‘llash xar bir bolaga nisbatan sarflangan mablag‘ning 445000 sumgacha tejalishi va davolash muddati 7 kunga qisqarishi asoslangan. Xulosa: atopik dermatitli bolalarni differentsial va kompleks davolash samaradorligi IgE darajasi, remissiya davrining uzayishi, yallig‘lanishga qarshi sitokinlar, eotaksin va qon zardobidagi o‘sish omili miqdorlari me’yorlashuvi bilan bog‘liqligi asoslangan.
